Cầy mực (Arctictis binturong) là loài động vật quý hiếm có hình thể và bộ lông khá giống loài gấu nên thường bị nhầm là gấu. Tên chi Arctitis (gấu - chồn) là sự kết hợp của arktos - gấu và iktis - chồn, đôi khi chúng được gọi là gấu chồn.
Cá thể cầy mực tại Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - Khe Nước Trong.
Ban Quản lý Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - Khe Nước Trong cho biết, qua hoạt động điều tra, giám sát động vật hoang dã bằng bẫy ảnh, lần đầu tiên phát hiện cá thể cầy mực quý hiếm trong lâm phần. Đây cũng là cá thể cầy mực hoang dã đầu tiên được phát hiện ở Quảng Bình (cũ).
Cầy mực có chiều dài cơ thể từ 60 - 95cm, đa số có bộ lông rậm, dài, thô, xù với màu đen tuyền trừ phần mõm phớt trắng. Chúng có đuôi dài đầy lông và có thể cuốn vào thân cây, hỗ trợ di chuyển. Phần đuôi dày ở gốc, thon và cong dần ở phần gần cuối. Mõm ngắn và nhọn, hơi cong lên ở mũi, được bao phủ bởi những sợi lông cứng màu nâu tạo thành một vòng tròn đặc biệt quanh mặt.
Chúng có đôi mắt to, đen nổi bật, phù hợp với thói quen sinh hoạt về đêm. Tai cầy mực ngắn, tròn, viền trắng và kết thúc bằng những chùm lông đen. Mỗi hàm có sáu răng cửa ngắn tròn, hai răng nanh dài và sắc. Lông ở chân cầy mực có phần ngắn hơn, thường là màu vàng nhạt. Bàn chân của chúng có 5 ngón, móng vuốt lớn, khỏe.
Cầy mực có chiều dài cơ thể từ 60 - 95cm, đa số có bộ lông rậm, dài, thô, xù với màu đen tuyền trừ phần mõm phớt trắng.
Loài động vật này có tập tính ăn đêm, ngủ trên các cành cây. Thức ăn chính là trái cây, ngoài ra còn ăn trứng động vật, mầm cây, lá cây và các loại động vật nhỏ như các loài gặm nhấm hoặc chim. Cầy mực có thể đạt tuổi thọ hơn 20 năm nếu môi trường sinh sống thuận lợi.
Một điều đặc biệt mà các nhà khoa học phát hiện ở loài động vật này đó là tuyến mùi của cầy mực tiết ra hương thơm giống mùi bắp rang bơ. Các nghiên cứu xác định mùi hương này bắt nguồn từ hợp chất hóa học 2-acetyl-1-pyrroline (2-AP). Đây cũng chính là hợp chất tạo ra mùi thơm hấp dẫn khi rang bỏng ngô hay nướng bánh mì.
Mùi hương này được tiết ra từ các tuyến xạ nằm gần gốc đuôi. Khi di chuyển, chúng thường chà các tuyến này lên cành cây, vừa đánh dấu lãnh thổ, vừa để giao tiếp với những cá thể khác trong môi trường rừng rậm thiếu sáng. Thông thường, nồng độ hợp chất này ở con đực sẽ cao hơn, cho thấy mùi hương có liên quan đến việc thu hút bạn tình.
Tuyến mùi của cầy mực tiết ra hương thơm giống mùi bắp rang bơ.
Cầy mực trước đây có khá nhiều ở Việt Nam, nhưng hiện giảm đáng kể, đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng do mất môi trường sống, săn bắn và buôn bán trái phép. Loài này thuộc nhóm IB (Động vật rừng nguy cấp, quý hiếm, được ưu tiên bảo vệ. Nghiêm cấm khai thác và sử dụng mẫu vật khai thác từ tự nhiên vì mục đích thương mại) theo Thông tư 27/2025/TT-BTNMT. Chúng nằm trong Sách đỏ Thế giới (IUCN Red List) thuộc diện sắp nguy cấp (VU). Cầy mực có cấp độ đe dọa tuyệt chủng ở mức nguy cấp (EN) theo Sách đỏ động vật Việt Nam.
Video: Phát hiện cá thể cầy mực tại Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - Khe Nước Trong thông qua bẫy ảnh.
