Lô hội – món quà từ thiên nhiên
Lô hội, hay còn gọi là nha đam, là loại cây mọng nước phổ biến tại các vùng khô hạn của châu Phi, châu Á và châu Mỹ. Đặc biệt, hai loài lô hội được sử dụng phổ biến trong y học là Aloe vera L. và Aloe ferox Mm.
Lô hội – Thảo dược tự nhiên giúp cải thiện táo bón và bảo vệ hệ tiêu hóa
Điều khiến lô hội trở thành một thảo dược tự nhiên có hiệu quả cao trong y học chính là nhờ chứa hơn 75 hợp chất hoạt tính sinh học, bao gồm polysaccharid (acemannan), anthraquinon glycosid (aloin, emodin), enzyme tiêu hóa, vitamin, khoáng chất cùng nhiều hoạt chất chống oxy hóa và kháng viêm mạnh.
Trong đó, gel lô hội (phần trong suốt bên trong lá) giàu polysaccharid và dinh dưỡng, có khả năng làm dịu, bảo vệ niêm mạc tiêu hóa; còn mủ lô hội (phần nhựa vàng dưới vỏ lá) lại chứa anthraquinon – nhân tố chính mang lại tác dụng nhuận tràng tự nhiên.
Cơ chế hỗ trợ cải thiện táo bón của lô hội
Không chỉ nổi tiếng trong lĩnh vực chăm sóc sắc đẹp nhờ tính chất dưỡng ẩm tốt, lô hội còn có vai trò quan trọng trong y học nhờ khả năng bảo vệ niêm mạc, cân bằng hệ vi sinh và hỗ trợ hoạt động của nhiều cơ quan nội tạng, đặc biệt là hệ tiêu hóa.
1. Kích thích nhu động ruột
Một trong những nguyên nhân chủ yếu gây táo bón là nhu động ruột bị suy giảm, khiến thức ăn di chuyển chậm và phân bị ứ trệ rồi trở nên cứng, khó bài tiết. Các hợp chất anthraquinon trong mủ lô hội, đặc biệt là aloin A/B, có khả năng kích thích thành ruột co bóp, tăng tốc độ di chuyển của phân qua ống tiêu hóa.
Theo nghiên cứu lâm sàng, aloin hoạt động bằng cách kích thích cơ trơn ruột kết, đồng thời thúc đẩy tiết dịch vào lòng ruột, từ đó làm mềm phân, giúp đại tiện dễ dàng hơn.
2. Tăng lượng nước trong ruột
Nguyên nhân cơ bản của chứng táo bón là sự tái hấp thu nước ở đại tràng quá mạnh do nhiều lý do, như: chuyển hóa cơ sở của cơ thể tăng, mồ hôi ra nhiều gây mất nước do các yếu tố có thể như sốt cao kéo dài, lao động ở nơi nắng nóng …
Gel lô hội hút nước, lưu giữ được lượng nước ổn định làm mềm mại ruột, mềm phân, tăng sinh khối phân - yếu tố kích thích nhu động ruột làm cho đại tiện nhanh và dễ dàng hơn.
Đây cũng chính là yếu tố quan trọng chống sự giãn mạch máu trực tràng gây bệnh trĩ, nứt kẽ hậu môn.
3. Cân bằng hệ vi sinh đường ruột
Không chỉ dừng lại ở nhuận tràng, lô hội còn có vai trò như một prebiotic tự nhiên, nuôi dưỡng lợi khuẩn đường ruột như Lactobacillus và Bifidobacterium. Một hệ vi sinh khỏe mạnh giúp hỗ trợ tiêu hóa hiệu quả, phòng ngừa táo bón tái phát.
4. Giảm viêm và bảo vệ niêm mạc ruột
Các chất chống viêm tự nhiên trong lô hội như aloe-emodin, chromon và polyphenol giúp giảm kích ứng niêm mạc ruột – một yếu tố quan trọng trong điều trị táo bón do viêm hoặc hội chứng ruột kích thích (IBS).
Lô hội nào được dùng trong y học?
Có nhiều loại lô hội nhưng Aloe vera và Aloe ferox được sử dụng nhiều trong y học để bào chế thành các sản phẩm. Cả Aloe vera và Aloe ferox đều có công dụng hỗ trợ tiêu hóa, song xét riêng về khả năng nhuận tràng, Aloe ferox vượt trội hơn.
Aloe ferox chứa hàm lượng anthraquinon cao gấp 5–10 lần so với Aloe vera (~25–30% so với ~2–5% khối lượng nhựa khô)
Nhựa Aloe ferox có màu nâu đỏ, vị rất đắng, mang lại hiệu quả kích thích đại tràng mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, đi kèm với hiệu quả cao là nguy cơ tiềm ẩn tác dụng phụ như tiêu chảy nếu sử dụng không đúng cách.
Do đó, việc lựa chọn loại lô hội và kiểm soát liều lượng sử dụng là yếu tố quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Những nghiên cứu chứng minh hiệu quả nhuận tràng của lô hội
Một thử nghiệm ngẫu nhiên, mù đôi trên 28 người khỏe mạnh cho thấy, aloin chiết xuất từ lô hội có tác dụng nhuận tràng mạnh hơn phenolphthalein – một thuốc nhuận tràng tổng hợp.
Ngoài ra, chế phẩm chứa lô hội kết hợp với một số dược liệu khác cũng được chứng minh có khả năng cải thiện tần suất đại tiện, độ cứng phân và giảm sự phụ thuộc vào thuốc nhuận tràng ở bệnh nhân táo bón mạn tính.
Ủy ban Dược liệu Đức (Commission E) đã chính thức công nhận các chế phẩm từ nhựa lô hội là thuốc nhuận tràng hạng hai trong điều trị táo bón.
Lưu ý khi sử dụng lô hội để hỗ trợ táo bón
Sử dụng đúng liều lượng: Dùng quá nhiều mủ lô hội chứa thành phần anthraquinon` có thể gây tiêu chảy mạnh, mất nước, rối loạn điện giải.
Không sử dụng lâu dài liên tục: Tránh nguy cơ phụ thuộc thuốc hoặc tổn thương gan thận.
Không dùng cho phụ nữ có thai.
Dùng theo chỉ định của bác sỹ: người bị bệnh lý gan, thận; phụ nữ thời kỳ cho con bú, trẻ nhỏ.
Ưu tiên sản phẩm uy tín, chất lượng.
Kết luận
Lô hội – món quà kỳ diệu từ thiên nhiên – không chỉ làm dịu làn da mà còn có vai trò đặc biệt trong việc hỗ trợ hệ tiêu hóa, nhuận tràng, giảm táo bón hiệu quả. Khi sử dụng đúng cách, lô hội không chỉ mang lại cảm giác nhẹ nhàng cho hệ tiêu hóa mà còn góp phần duy trì một sức khỏe toàn diện từ bên trong.
Tuy nhiên, người dùng cần thận trọng về liều lượng, chọn sản phẩm uy tín và nếu cần thiết, nên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế để tận dụng tối đa lợi ích từ thảo dược quý giá này, nhưng cần thận trọng khi sử dụng cây lô hội tươi khi uống.
PGS.TS Phùng Hòa Bình
Nguyên giảng viên Trường Đại học Dược Hà Nội