Kể từ năm 1992, 17 năm trôi qua, chúng ta mới chứng kiến hiện tượng xuất siêu trong cán cân thương mại Việt Nam, điều này càng có ý nghĩa trong thời điểm khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu lan rộng, các hoạt động thương mại thế giới đang lâm vào tình trạng vô cùng khốn khó. Vị cứu tinh đưa thương mại Việt Nam xuất siêu chính là vàng, mặt hàng không ai có thể ngờ tới mà cũng chính nó đã góp phần làm gia tăng đột biến nhập siêu trong những tháng đầu năm ngoái. Đã đến lúc, và hơn bao giờ hết, công tác quản lý đối với vàng và thị trường vàng càng phải trở nên cần thiết chặt chẽ và tỉnh táo hơn trong bối cảnh hiện nay.
 Sàn giao dịch vàng thời gian gần đây khá sôi động. |
Giá vàng thế giới sau khi cán mức trên 1.000 USD/ounce đã kết hợp với tỷ giá USD/VND cao tạo ra các đợt sóng giá vàng trên thị trường trong nước mà đỉnh điểm là trên 20 triệu đồng/lượng trong những ngày cuối tháng 3 vừa qua đã khiến người dân đổ xô đi bán vàng. Ở cấp vĩ mô, Chính phủ đã có quyết định đúng đắn khi cho phép các doanh nghiệp xuất khẩu hàng chục tấn vàng. Rổ hàng hóa này đã giúp thương mại Việt Nam xuất siêu hơn 1,6 tỷ USD trong 3 tháng đầu năm. Vai trò quan trọng này của vàng đã khiến cho nhiều cuộc tranh luận của các chuyên gia kinh tế, doanh nghiệp diễn ra trên hầu hết các diễn đàn về việc chúng ta nên tiếp tục chính sách đối với vàng như thế nào - một bài toán mới trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đòi hỏi phải có phương án giải quyết nhanh chóng. Theo ước tính, lượng vàng còn lại trong dân khoảng 700 tấn với giá trị khoảng 374.000 tỷ đồng. Nhiều quan điểm cho rằng cần tái cấp hạn ngạch nhập khẩu vàng để cân đối cung cầu thị trường, ổn định giá bảo vệ quyền lợi người dân. Trong khi đó có ý kiến lại cho rằng không nên nhập khẩu vàng vì sẽ ảnh hưởng đến các chính sách vĩ mô mà có khi lại khiến tỷ giá USD/VND căng thẳng. Có ý kiến còn cho rằng cần phát hành trái phiếu vàng để khơi thông nguồn vốn trong dân.
Quan điểm nào cũng có giá trị tương đối của nó, vấn đề càng quan trọng thì càng nhận được sự quan tâm của nhiều người. Vàng là mặt hàng đặc biệt, việc xuất hay nhập phải có sự can thiệp của cơ quan quản lý Nhà nước, nhất là trong bối cảnh nhạy cảm hiện nay sẽ liên quan chặt chẽ với sự ra vào của đồng USD trong nền kinh tế, ảnh hưởng nhất định tới công tác hoạch định chính sách tiền tệ của Nhà nước ta. Ở một khía cạnh khác, nó liên quan đến tâm lý cất giữ tài sản của người Việt Nam ta từ trước tới nay, là phương tiện thanh toán trong những hoạt động mua bán lớn (bất động sản) và nhất là hiện nay nó cũng đang là một trong những kênh đầu tư hấp dẫn của người dân cùng với bất động sản, chứng khoán...
Vì vậy, chúng ta phải hết sức cẩn trọng và tỉnh táo trong lĩnh vực này. Trước mắt cần tăng cường công tác dự báo để sẵn sàng cho nhập lúc giá thấp và xuất khẩu lúc giá trên thị trường quốc tế cao để ổn định thị trường vàng, tiền tệ trong nước vì cho dù Nhà nước không cấp hạn ngạch nhập vàng theo đường chính ngạch thì tình trạng giá trong nước cao hơn bên ngoài sẽ khiến cho việc nhập lậu vàng sớm muộn cũng sẽ quay trở lại và lúc đó sự ra vào của đồng USD càng khó kiểm soát hơn. Cần xem xét phương án nghiên cứu phát hành trái phiếu vàng để thu hút lượng vàng nhàn rỗi trong dân đưa vào đầu tư phục vụ mục tiêu quốc kế dân sinh. Bên cạnh đó, tăng cường công tác truyền thông đối với người dân để khuyến nghị đối với các hoạt động mua bán đầu tư kiểu phong trào dễ dẫn đến hoạt động đầu cơ trục lợi. Tăng cường quản lý Nhà nước đối với các sàn giao dịch vàng, nhất là ban hành các quy định pháp lý liên quan đến vấn đề này để đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư mà phần đông là người dân còn hạn chế trong kinh nghiệm và hiểu biết khi tham gia thị trường này.
ThS Kinh tế Trịnh Mạnh Linh