Bà Trần Thị Thúy Nga - Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ LĐTB&XH) cho biết, theo Nghị định 115/2015 hướng dẫn thực hiện Luật BHXH 2014, người lao động (NLĐ) đi làm việc theo hợp đồng ở nước ngoài bắt buộc phải tham gia BHXH từ ngày 1/1/2016. Theo đó, các đối tượng NLĐ này gồm: đi làm việc theo hợp đồng với công ty dịch vụ xuất khẩu lao động; đi làm với doanh nghiệp trúng thầu ở nước ngoài; đi thực tập nâng cao tay nghề; đi theo hợp đồng cá nhân. Nghị định này cũng ghi rõ, trừ NLĐ đi làm việc theo công ty trúng thầu quốc tế phải tham gia tất cả hình thức bảo hiểm, 3 nhóm lao động còn lại chỉ đóng BHXH cho chế độ hưu trí và tử tuất. Mức đóng được xác định bằng 22% của 2 lần mức lương cơ sở hiện hành (22% của 2,3 triệu đồng). Khi NLĐ về nước, có quyền hưởng BHXH 1 lần, hoặc đóng tiếp.
Người đi lao động xuất khẩu khi làm việc ở ngước ngoài đều thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc.
Trả lời về sự chênh lệch giữa mức 22% trên hai lần tiền lương cơ sở mà người lao động đi xuất khẩu lao động đóng với mức 8% lao động làm việc trong nước đang đóng, bà Trần Thị Thúy Nga cho rằng không quá cao so với mặt bằng chung.
“Nếu người lao động làm việc trong nước, họ được tham gia vào quan hệ lao động. Khi đó người lao động và người sử dụng lao động cùng đóng BHXH. Còn khi tham gia xuất khẩu lao động, NLĐ được nhận tiền lương và đóng BHXH bắt buộc cũng là tiền để dành của họ cho tương lai”.
Theo Vụ BHXH, quy định đóng BHXH đối với lao động đi xuất khẩu lao động đã được quy định từ năm 2006. Theo đó, người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc nếu trước đó đã tham gia BHXH bắt buộc mà chưa nhận BHXH một lần.
Bà Trần Thị Thúy Nga giải thích: “Luật BHXH năm 2014 mở rộng thêm và áp dụng với tất cả lao động, dù trước đó chưa đóng BHXH thì khi làm việc ở nước ngoài đều thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc ở 2 chế độ hưu trí và tử tuất”.
Những năm gần đây, có tới 100.000 lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài mỗi năm. Quy định việc đóng BHXH bắt buộc trước khi đi xuất khẩu lao động khiến không ít lao động lo lắng. Về vấn đề này, bà Trần Thị Thúy Nga cho biết, hiện trong Luật BHXH năm 2014 không có quy định cấm NLĐ nếu không tham gia BHXH thì không được đi ra nước ngoài làm việc. NLĐ đi xuất khẩu lao động khi tham gia BHXH bắt buộc được lựa chọn phương thức đóng rất linh hoạt.
NLĐ có thể chọn đóng một lần cho 3 tháng, 6 tháng, thậm chí một năm. NLĐ có thể đóng trực tiếp cho cơ quan BHXH nơi cư trú hoặc đóng qua doanh nghiệp, tổ chức sự nghiệp đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài. Đặc biệt, NLĐ đi làm việc ở nước ngoài có thể vay vốn ngân hàng chính sách xã hội để trang trải những khoản tiền phải đóng trước khi đi nếu gặp khó khăn.
Bà Trần Thị Thúy Nga lưu ý, không phải tất cả các quốc gia tiếp nhận lao động Việt Nam đều có các chế độ BHXH bắt buộc về hưu trí và tử tuất. “Malaysia, Hàn Quốc đều không có. Duy nhất Nhật Bản có chế độ dài hạn như hưu trí và tử tuất và sau khi hết hạn hợp đồng làm việc, người lao động sẽ nhận trợ cấp một lần. Ngoài ra, các chế độ BHXH ngắn hạn đều được tham gia tại nước sở tại như: Tai nạn lao động, ốm đau, chăm sóc y tế”.
Được biết, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đang xúc tiến đàm phán các hiệp định tương hỗ về BHXH với Đức và Hàn Quốc.