1. Nguyên nhân gây liệt cơ mở thanh quản
Liệt cơ mở thanh quản thường bắt nguồn từ các vấn đề liên quan đến hệ thần kinh, đặc biệt là do tổn thương dây thần kinh thanh quản. Dây thần kinh thanh quản điều khiển các cơ mở thanh quản, cho phép chúng hoạt động bình thường để thực hiện các chức năng như thở và phát âm. Khi dây thần kinh này bị tổn thương, nó sẽ không thể truyền tải các tín hiệu cần thiết từ não đến cơ mở thanh quản, dẫn đến tình trạng liệt cơ.
Người ta chia liệt cơ mở thanh quản do nhóm nguyên nhân chủ yếu sau:
Liệt cơ mở thanh quản do nguyên nhân trung ương
- Tổn thương cấp tính
- Do virus: nguyên nhân viêm não do bại liệt là hay gặp nhất.
- Do thiếu oxy và nguyên nhân mạch máu là hay gặp nhất: những tổn thương về hành não do hôn mê nhiễm độc, hay gặp do thuốc ngủ barbituric hoặc do chấn thương sọ não nặng, trong các phẫu thuật gây thiếu oxy các nhân vùng hành não.
- Do nhiễm độc.
- Tổn thương tiến triển từ từ
- Do bệnh giang mai.
- Tổn thương thoái hóa: xơ cứng cột bên teo cơ hay bệnh Charcot.
- Các tổn thương khác. Teo hành cầu tiểu não, viêm phần trước tủy sống, liệt hành cầu… Nguyên nhân dị dạng: rỗng hành tủy, hội chứng Arnold- Chiari.
- Do khối u: thường hiếm, do khối u di căn sọ não hoặc u của não thất IV.
Các phẫu thuật ở vùng cổ hay gặp nhất là phẫu thuật tuyến giáp dễ gây liệt cơ mở thanh quản
Liệt cơ mở thanh quản do nguyên nhân ngoại biên
- Do phẫu thuật: Các phẫu thuật ở vùng cổ hay gặp nhất là phẫu thuật tuyến giáp đặc biệt là phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến giáp hoặc phẫu thuật lại tuyến giáp. Ngoài ra cũng có thể gặp trong phẫu thuật thực quản hoặc khí quản.
- Khối u vùng cổ: khối u vùng miệng thực quản hoặc vùng sau sụn nhẫn. Hoặc các khối u khác như ung thư tuyến giáp, ung thư khí quản cổ, di căn ung thư phổi, ung thư vùng trung thất phổi, ung thư vú xâm lấn trung thất ….
2. Triệu chứng liệt cơ mở thanh quản
Liệt cơ mở thanh quản là hiện tượng thanh quản không thể thực hiện chức năng nói, thở và bảo vệ đường thở ở các mức độ khác nhau. Liệt cơ mở thanh quản có thể là liệt thần kinh hoặc liệt cơ.
- Đối với liệt dây thanh một bên: Bệnh nhân liệt dây thanh một bên thường có triệu chứng lâm sàng khởi phát đột ngột biểu hiện bằng giọng nói yếu, thì thào và có cường độ trầm, tuy nhiên do cơ chế bù trừ một số bệnh nhân vẫn có giọng cường độ cao.
Triệu chứng đi kèm thường là khó nuốt đặc biệt là với chất lỏng do có tổn thương cả thần kinh thanh quản trên. Ngoài ra còn có triệu chứng hơi thở ngắn và cảm giác thoát hơi khi nói.
- Đối với liệt dây thanh hai bên: Triệu chứng khởi đầu thường từ từ, biểu hiện với một khó thở nhẹ, bệnh nhân có thể thích ứng được, khó thở tăng lên khi gắng sức. Một vài cơn khó thở kịch phát có thể xảy ra khi bệnh nhân luyện tập thể thao, cười, ho.
Giai đoạn đầu dần ổn định qua các giai đoạn của liệt hai bên: Mức độ giảm vận động của dây thanh đa dạng trước khi dẫn tới liệt hẳn, hoặc lúc đầu bị ở một bên dây thanh sau đó là bên kia với mức độ khác nhau ở mỗi bên.
Ở giai đoạn ổn định khó thở là triệu chứng chính, khó thở chậm, ở thì hít vào, co kéo cơ hõm ức và thượng đòn. Khó thở thường nặng, làm bệnh nhân lo lắng gây ra tình trạng ngạt thở tím tái và những rối loạn về tinh thần. Lúc này cần phải nhanh chóng mở khí quản.
Giọng nói của bệnh nhân gần như vẫn bình thường, đối lập với tình trạng khó thở chậm, cần lấy hơi nhiều để phát âm.
3. Liệt cơ mở thanh quản có lây không?
Liệt cơ mở thanh quản có thể gặp ở các bệnh nhân có tổn thương cấp tính do virus hoặc bị các chấn thương hay dị dạng bẩm sinh ở vùng hành não. Bệnh nhân bị nhiễm độc. Đối tượng có nguy cơ cao nhất là nhóm đối tượng phẫu thuật ở vùng cổ hoặc có các u vùng cổ. Vì vậy liệt cơ mở thanh quản không lây từ người này sang người khác nhưng các loại virus viêm não do bại liệt, lao có thể lây nhiễm dẫn đến liệt cơ mở thanh quản.
4. Phòng ngừa liệt cơ mở thanh quản
Để phòng liệt cơ mở thanh quản cần cần chú ý phát hiện sớm và điều trị triệt để các bệnh nội khoa như lao, giang mai.
Trong phẫu thuật hay các thủ thuật ở vùng cổ và thanh khí quản cần tránh làm tổn thương vào thần kinh chi phối cho thanh quản hoặc gây chấn thương cho thanh quản
Cần khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt là giọng nói. Tuy nhiên, cũng giống như tim, phổi, thận… tai mũi họng đóng vai trò quan trọng và cần được thăm khám sớm để phát hiện bệnh và điều trị kịp thời.
Ngoài ra, cần sống lành mạnh, tập luyện thể dục thể thao thường xuyên mà còn ở chế độ ăn uống. Mọi người cần hạn chế những chất kích thích như bia rượu, cà phê và nên ăn nhiều rau củ, uống nhiều nước để duy trì sức khỏe tốt.
Nếu khàn tiếng nhất là với những người do đặc thù nghề nghiệp sử dụng giọng nói, như giáo viên, ca sĩ, kinh doanh, buôn bán…. Cần phải khám ngay.
5. Điều trị liệt cơ mở thanh quản
Nguyên tắc điều trị liệt cơ mở thanh quản là khôi phục lại sự thông thoáng của đường thở. Tùy từng bệnh nhân mà các bác sĩ sẽ chỉ định phù hợp.
- Điều trị nội khoa liệt cơ mở thanh quản:
- Liệt dây thanh một bên
Phương pháp luyện giọng được sử dụng trên những bệnh nhân bị liệt một bên; luyện giọng được tiến hành và theo dõi bởi các chuyên viên huấn luyện. Quá trình luyện giọng kéo dài từ 6 đến 8 tuần với mỗi giáo trình kéo dài từ 30 đến 40 phút.
- Liệt dây thanh hai bên
Điều trị nội khoa chỉ mang tính chất hỗ trợ những bệnh nhân nếu có suy giáp kèm theo sẽ được điều trị thuốc giáp trạng tổng hợp trước và sau phẫu thuật. Sau phẫu thuật bệnh nhân được dùng kháng sinh; corticoid và khí dung bằng corticoid hỗ trợ để quá trình phục hồi được nhanh hơn.
- Điều trị ngoại khoa liệt cơ mở thanh quản:
Nếu nguyên nhân gây ra liệt cơ mở dây thanh quản do khối u vùng cổ hoặc trung thất thì bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh lấy bỏ u và cùng theo dõi sự phục hồi của dây thanh quản.
Các phương pháp điều trị phẫu thuật phổ biến như:
Cố định dây thanh quản: Kim tiêm sẽ được chọc qua sụn giáp ở phía trước đường chếch, tiếp đến kim tiêm thứ hai sẽ được chọc ở vị trí dưới kim thứ nhất vài mm. Chính sợi dây đơn được xuyên qua sẽ tạo một kim và tạo thành những vòng quanh dây thanh.
Dùng laser để cắt dây thanh: Sử dụng laser cắt dây thanh ở mức độ cơ và dây chằng tới gần đáy của buồng thanh quản.
Phẫu thuật qua đường ngoài thanh quản bằng cách cố định sụn phễu hoặc cắt bỏ sunh phễu và cố định dây thanh.
Trong trường hợp không tìm ra được nguyên nhân gây ra liệt cơ mở thanh quản thì cần dùng kỹ thuật tiêm vào dây thanh các chất liệu khác nhau để điều trị tạm thời hoặc vĩnh viễn.
