1. Vì sao phụ nữ có nguy cơ nhiễm HIV cao hơn?
Quan hệ tình dục qua đường âm đạo không an toàn là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây lây nhiễm HIV. Cả hai giới đều có thể bị phơi nhiễm khi quan hệ mà không dùng bao cao su, nhưng phụ nữ có nguy cơ nhiễm HIV cao gấp đôi nam giới.
Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ đặc điểm giải phẫu và sinh lý:
- Diện tích niêm mạc âm đạo lớn hơn, tạo điều kiện cho virus xâm nhập dễ dàng hơn so với niệu đạo ở nam giới.
- Phụ nữ là người "tiếp nhận" dịch tiết, do đó thời gian tiếp xúc với tinh dịch có chứa virus lâu hơn.
- Các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STI) như Chlamydia, HPV hay giang mai có thể làm tổn thương niêm mạc, tạo "cửa ngõ" cho HIV xâm nhập.
- Viêm âm đạo do vi khuẩn cũng liên quan đến việc tăng nguy cơ nhiễm HIV.
- Hành vi thụt rửa âm đạo có thể phá vỡ hệ vi khuẩn có lợi, làm giảm khả năng bảo vệ tự nhiên.
Ngoài ra, các yếu tố xã hội cũng khiến phụ nữ dễ bị tổn thương hơn, bao gồm:
- Bạo lực tình dục, hạn chế khả năng tự bảo vệ.
- Nghèo đói, phụ thuộc kinh tế và các chuẩn mực văn hóa khiến phụ nữ ít có quyền chủ động trong việc sử dụng bao cao su.
- Mất cân bằng giới tính và đặc quyền nam giới trong các mối quan hệ.
Tất cả những yếu tố này kết hợp lại khiến phụ nữ trở thành nhóm chịu rủi ro cao hơn trong lây nhiễm HIV qua đường âm đạo.
Cả hai giới đều có thể bị phơi nhiễm khi quan hệ mà không dùng bao cao su, nhưng phụ nữ có nguy cơ nhiễm HIV cao gấp đôi nam giới.
2. Nguy cơ đối với nam giới
Nam giới dị tính có nguy cơ nhiễm HIV thấp hơn phụ nữ, nhưng không phải là không có. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ ở nam giới gồm:
- Chưa cắt bao quy đầu: Vùng da bao quy đầu dễ giữ vi khuẩn và độ ẩm, gây viêm nhiễm. Khi đó, cơ thể sản sinh ra tế bào Langerhans — vốn có nhiệm vụ "bắt giữ" virus — nhưng lại vô tình giúp HIV tiếp cận tế bào miễn dịch CD4 dễ dàng hơn.
- Mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục hoặc viêm nhiễm đường sinh dục làm tăng khả năng lây truyền.
- Hành vi tình dục nguy cơ cao: Nhiều bạn tình, quan hệ không dùng bao cao su.
- Sử dụng rượu, ma túy, khiến khả năng ra quyết định và hành vi an toàn bị suy giảm.
3. Các yếu tố làm tăng nguy cơ ở cả hai giới
Cả nam và nữ đều có thể bị ảnh hưởng bởi những yếu tố chung sau:
- Rượu và ma túy: Làm giảm khả năng kiểm soát hành vi, dẫn đến quan hệ không an toàn hoặc bỏ qua việc tuân thủ điều trị HIV.
- Tải lượng virus cao ở bạn tình nhiễm HIV: Nnếu lượng HIV trong máu cao, khả năng lây nhiễm cho bạn tình càng lớn. Ngược lại, người điều trị hiệu quả và có tải lượng virus không phát hiện được (U=U) sẽ không truyền HIV cho bạn tình qua đường tình dục.
- Các bệnh nhiễm trùng khác như viêm gan C hay STI có thể làm tăng nguy cơ phơi nhiễm.
4. Rủi ro lây nhiễm trên mỗi lần phơi nhiễm
Các nghiên cứu ước tính rằng nguy cơ nhiễm HIV qua quan hệ âm đạo không bảo vệ là:
- Phụ nữ: 8 ca nhiễm trên 10.000 lần quan hệ.
- Nam giới: 4 ca nhiễm trên 10.000 lần quan hệ.
Dù tỷ lệ này có vẻ thấp, song cần lưu ý rằng những con số này không tính đến các yếu tố nguy cơ khác như nhiễm STI, tiêm chích ma túy hay tổn thương niêm mạc — tất cả đều có thể khiến khả năng lây nhiễm tăng lên đáng kể.
5. Cách phòng ngừa và giảm nguy cơ
Để giảm nguy cơ nhiễm HIV qua quan hệ tình dục âm đạo, các biện pháp sau được khuyến nghị:
- Sử dụng bao cao su đúng cách trong mọi lần quan hệ.
- Điều trị các bệnh lây truyền qua đường tình dục nếu có.
- Sử dụng thuốc dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP): Khi dùng hàng ngày, PrEP giúp giảm đáng kể nguy cơ nhiễm HIV ở người chưa bị nhiễm.
- Dự phòng sau phơi nhiễm (PEP): Dành cho người nghi ngờ vừa tiếp xúc với HIV, cần dùng trong vòng 72 giờ và duy trì đủ liệu trình 28 ngày để đạt hiệu quả tối đa.
- Không sử dụng rượu hoặc ma túy khi quan hệ, vì chúng có thể dẫn đến hành vi không an toàn.
Quan hệ tình dục qua đường âm đạo không phải là hành vi có nguy cơ cao nhất trong lây truyền HIV, nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro - đặc biệt đối với phụ nữ. Sự khác biệt về cấu trúc cơ thể, yếu tố xã hội và hành vi đều góp phần làm tăng nguy cơ lây nhiễm. Do đó, thực hành tình dục an toàn, chủ động xét nghiệm HIV định kỳ và sử dụng PrEP hoặc PEP khi cần thiết là những bước quan trọng giúp bảo vệ bản thân và bạn tình khỏi HIV.
Mời độc giả xem thêm:
