Lấy con người làm trung tâm, tôn trọng quyền tự quyết về sinh sản của các cặp vợ chồng

13-07-2025 09:57 | Y tế
google news

SKĐS – Theo các chuyên gia, nếu không có chính sách khuyến sinh kịp thời và phù hợp, mức sinh của Việt Nam sẽ tiếp tục giảm sâu dưới mức thay thế và quy mô gia đình dưới 2 con sẽ trở nên phổ biến.

Mức sinh giảm thấp nhất trong lịch sử

Bộ Y tế cho biết, thời gian qua, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng của công tác dân số như: Tốc độ gia tăng dân số được kiểm soát; Việt Nam đang trong giai đoạn "cơ cấu dân số vàng", góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giảm khoảng cách chênh lệch về thu nhập, mức sống giữa các vùng, các nhóm dân cư.

Tuổi thọ trung bình của người dân tăng lên 74,7 tuổi (năm 2024), cao hơn nhiều quốc gia có cùng mức thu nhập. Dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản/kế hoạch hóa gia đình, tư vấn trước hôn nhân, tầm soát dị tật trước sinh và sơ sinh, chăm sóc người cao tuổi … ngày càng được củng cố, nâng cao về chất lượng dịch vụ.

Lấy con người làm trung tâm, tôn trọng quyền tự quyết về sinh sản của các cặp vợ chồng- Ảnh 1.

Mức sinh giảm gây ra nhiều hệ lụy với sự phát triển bền vững của đất nước. Ảnh minh họa.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Việt Nam cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Trong đó, đáng chú ý, tổng tỷ suất sinh giảm thấp nhất trong lịch sử và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo.

Cụ thể, theo kết quả điều tra biến động dân số 1/4/2024: Năm 2022 là 2,01 con/phụ nữ giảm xuống 1,96 con/phụ nữ năm 2023 và 1,91 con/phụ nữ năm 2024, thấp nhất trong lịch sử nhân khẩu học của Việt Nam.

Các chuyên gia nhận định, nếu mức sinh giảm thấp và kéo dài sẽ tác động trực tiếp, sâu sắc tới quy mô dân số, cơ cấu dân số và để lại nhiều hệ lụy như thiếu hụt lực lượng lao động, già hóa dân số nhanh và suy giảm quy mô dân số… tác động lớn đến sự phát triển bền vững của đất nước.

Trước thực trạng và thách thức đó, Bộ Chính trị ban hành Kết luận số 149-KL/TW ngày 10/4/2025 về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW, trong đó nhấn mạnh: rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật về số con được sinh và các chính sách để thực hiện tốt các mục tiêu của Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới.

Thực hiện Kết luận số 149-KL/TW, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã thông qua Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung Điều 10 của Pháp lệnh Dân số có hiệu lực từ ngày 03/6/2025, trong đó có sửa đổi quan trọng về quyền tự quyết về sinh sản của cá nhân và cặp vợ chồng được tôn trọng, phù hợp với sức khỏe, điều kiện và hoàn toàn tự nguyện. Tinh thần này hoàn toàn phù hợp với thông điệp của Ngày Dân số Thế giới 11/7 năm nay: "Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi".

Lấy con người làm trung tâm, là mục tiêu của sự phát triển bền vững của đất nước

Theo nghiên cứu của các chuyên gia, hiện nay, mong muốn có 2 con vẫn đang phổ biến trong xã hội nhưng không bền vững bởi các yếu tố cản trở sinh đẻ đang dần chiếm ưu thế trong quá trình phát triển kinh tế xã hội, thể hiện rõ nhất ở những vùng, tỉnh/thành có mức sinh thấp.

Chi phí và mất mát cho sinh đẻ và nuôi dạy đủ 2 con dần gia tăng vượt quá khả năng của nhiều gia đình trong bối cảnh nhu cầu nâng cao mức sống cũng như giá trị cá nhân ngày càng được chú trọng.

Do đó, nếu không có chính sách khuyến sinh kịp thời và phù hợp, mức sinh của Việt Nam sẽ tiếp tục giảm sâu dưới mức thay thế và quy mô gia đình dưới 2 con sẽ trở nên phổ biến. Điều đó đồng nghĩa với việc chuẩn mực gia đình 2 con sẽ dần thay thế bằng mô hình gia đình 1 con hoặc không con.

Phát biểu tại sự kiện hưởng ứng Ngày Dân số Thế giới diễn ra mới đây, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, Bộ Y tế đang tích cực tập trung xây dựng Luật Dân số và Chương trình mục tiêu chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 với mục tiêu bảo đảm an sinh, sức khỏe, bình đẳng cho mọi người dân với nguyên tắc lấy con người là trung tâm, là mục tiêu của sự phát triển bền vững của đất nước, chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.

Theo đó, Bộ Y tế đang đề xuất trong dự thảo Luật Dân số trình Chính phủ để trình Quốc hội có ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025) có một số nội dung như: ưu tiên hỗ trợ phụ nữ mang thai và sinh con; các biện pháp thực hiện việc tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn; giải pháp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên; thích ứng với già hóa dân số và nâng cao chất lượng dân số.

Riêng về chính sách duy trì mức sinh thay thế, dự thảo Luật Dân số dự kiến quy định: Cặp vợ chồng và cá nhân có quyền quyết định bình đẳng, tự nguyện trong việc sinh con, thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cá nhân, cặp vợ chồng.

Đề xuất cho phép lao động nữ khi sinh con thứ 2 được kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 tháng lên 7 tháng; cho phép phụ nữ sinh đủ 2 con ở các khu công nghiệp, khu chế xuất và các tỉnh, thành phố có mức sinh thấp được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội theo quy định của Chính phủ…

Bên cạnh đó, một số biện pháp khác nhằm duy trì mức sinh thay thế như: Định kỳ Chính phủ công bố tình trạng mức sinh để chính quyền địa phương xây dựng, thực hiện các chính sách hỗ trợ, khuyến khích phù hợp; Lồng ghép các nội dung về duy trì mức sinh thay thế trong xây dựng, triển khai thực hiện các chiến lược, kế hoạch, chương trình, dự án phát triển kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh; Tuyên truyền vận động, truyền thông, giáo dục thay đổi hành vi để thực hiện các biện pháp duy trì mức sinh thay thế.

Lấy con người làm trung tâm, tôn trọng quyền tự quyết về sinh sản của các cặp vợ chồng - Ảnh 2.Đảm bảo mọi cá nhân và cặp vợ chồng đều có quyền tự quyết về sinh sản vì một tương lai phát triển bền vững

SKĐS – Cứ 5 người thì có 1 người cho biết họ sẽ không thể có được số con như mong muốn; hơn một nửa số người được khảo sát cho rằng các yếu tố kinh tế là rào cản chính đối với việc làm cha mẹ; cứ mỗi 3 người thì có 1 người từng mang thai ngoài ý muốn...


Nguyễn Mai
Ý kiến của bạn