Đặc biệt, sự xuất hiện của nhiều loại ma túy tổng hợp (MTTH), các dạng ma túy mới khiến độ tuổi của những đối tượng sử dụng ma túy đang ngày càng trẻ hóa, các vụ việc do “ngáo đá” thời gian qua tăng đột biến. Trước thực trạng này, lần đầu tiên Bộ Y tế đã ban hành phác đồ điều trị hướng dẫn can thiệp lạm dụng MTTH dạng amphetamine.
“Ngáo đá” - Mối nguy cho cộng đồng
Mới đây nhất, lực lượng 911 Công an TP. Đà Nẵng vừa bắt giữ 2 đối tượng đi đòi nợ thuê có dấu hiệu “ngáo đá”. Theo đó, khoảng 21 giờ ngày 18/3, Tổ công tác số 1 lực lượng 911 Công an TP. Đà Nẵng đang làm nhiệm vụ chốt chặn kiểm soát tại nút giao thông Trần Cao Vân - Dũng Sĩ Thanh Khê (phường Thanh Khê Đông, quận Thanh Khê) thì nhận được tin báo về hai đối tượng có biểu hiện nghi vấn. Qua kiểm tra xe máy BS 43D1- 134.90, tổ công tác phát hiện nhiều giấy ghi nợ cùng 1 gói ma túy đá. Tại cơ quan điều tra, hai đối tượng khai nhận tên Trần Anh Vũ (33 tuổi, ngụ tổ 2) và Nguyễn Văn Phi (31 tuổi, ngụ tổ 12, cùng phường Thanh Khê Đông). Đối tượng Trần Anh Vũ thừa nhận đã sử dụng ma túy. Trước đó, Vũ và Phi gặp một người bạn gái ở đường biển Nguyễn Tất Thành để cùng mở “tiệc” ma túy. Sau khi “đập đá”, Vũ, Phi lên đường đi đòi nợ. Hai đối tượng mua thêm một gói hàng “đá” để mang theo, dự định thu nợ xong sẽ tiếp tục sử dụng nhưng đã bị bắt. Hiện Công an phường Thanh Khê Đông đang tiếp tục làm rõ vụ việc.
Đối tượng Trần Đức Anh (SN 1994, trú tại Ba Đình, Hà Nội) trong cơn “ngáo” đá đã bắt giữ một nữ điều dưỡng thuộc Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1.
Liên quan đến vụ việc một thanh niên lái xe ôtô gây tai nạn hàng loạt tại TP. Đà Lạt, Lâm Đồng, Công an TP. Đà Lạt (Lâm Đồng) cho biết, danh tính thanh niên điều khiển xe ôtô con BKS 60A - 56173 gây ra liên tiếp 4 vụ TNGT trong lúc “say thuốc” là Nguyễn Văn Quốc (SN 1992, quốc tịch Mỹ). Kết quả xét nghiệm cho thấy, vào thời điểm gây tai nạn, nam thanh niên này đã sử dụng chất ma túy. Hiện Công an TP. Đà Lạt đang phối hợp với Sở Ngoại vụ Lâm Đồng làm việc với Tổng Lãnh sự Hoa Kỳ tại TP. Hồ Chí Minh để giải quyết sự việc. Trước đó, lúc 13h ngày 14/3, Quốc điều khiển xe ôtô BKS 60A - 56173, lưu thông theo hướng từ trung tâm TP. Đà Lạt về phía Khu du lịch thác Cam Ly đã liên tiếp gây ra 4 vụ tai nạn nghiêm trọng trên quãng đường khoảng 500m, khiến 3 người bị thương. Vào thời điểm này, Quốc có dấu hiệu mất kiểm soát về hành vi do nghi bị “ngáo đá”. Công an TP. Đà Lạt đã phải khống chế đối tượng đưa về trụ sở chờ thanh niên này qua cơn “ngáo đá” để làm việc.
Những vụ việc trên khiến nhiều người thật sự hoang mang và cảm thấy bất an khi đối diện với một kẻ “ngáo đá” đang lên cơn, có hành vi ngoài tầm kiểm soát của bản thân. Điều đó ảnh hưởng nghiêm trọng tới an ninh trật tự và là mối nguy hại của toàn xã hội.
Can thiệp về tâm lý xã hội và các liệu pháp điều trị
Trước thực trạng ngày càng xảy ra nhiều vụ việc nguy hại liên quan đến các đối tượng “ngáo đá”, Bộ Y tế vừa có Quyết định số 786 /QĐ-BYT Ban hành Hướng dẫn can thiệp lạm dụng ma túy tổng hợp dạng amphetamine. Theo đó, việc sử dụng MTTH nói chung và các chất kích thích dạng amphetamine (ATS) nói riêng đang là một vấn đề khá phức tạp ở nhiều quốc gia trên thế giới và Việt Nam. Theo báo cáo của nhiều quốc gia trên thế giới, trong số người sử dụng MTTH, phần lớn họ sử dụng và lạm dụng các chất kích thích dạng amphetamine.
Theo các chuyên gia, có từ 48-58% người dùng MTTH có triệu chứng trầm cảm, lo âu và một tỷ lệ khá lớn có các dấu hiệu như: hoang tưởng, ảo giác, sợ không gian rộng, loạn thần, thậm chí 2-11% có ý tưởng tự sát. Với xu hướng ra đời liên tục của nhiều loại MTTH mới cũng như sự gia tăng số người lạm dụng MTTH, việc lạm dụng MTTH đã không chỉ ảnh hưởng đến người bệnh, làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn ảnh hưởng đến gia đình, cộng đồng và sự ổn định xã hội. Một số người bệnh có rối loạn tâm thần (hay còn gọi là ngáo đá) đó cũng là những tác động tiêu cực dễ thấy và là bệnh lý cũng như nguyên nhân tử vong thường gặp ở người lạm dụng ATS.
Trong những năm qua, Việt Nam đang cố gắng phối hợp với các quốc gia và tổ chức quốc tế, đặc biệt là các tổ chức của Liên hợp quốc để củng cố sự hợp tác, nâng cao hiệu quả giải quyết vấn nạn MTTH, tuy nhiên tình hình vẫn diễn biến phức tạp và chiều hướng số người sử dụng vẫn tiếp tục gia tăng. Kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới cho thấy, chưa có một giải pháp can thiệp nào thật sự hữu hiệu với người lạm dụng ATS mà cần một giải pháp tổng thể bao gồm các can thiệp về tâm lý xã hội và các liệu pháp điều trị giúp giảm các tác động không mong muốn với cả người sử dụng ATS cũng như với cộng đồng. Trong bối cảnh số người sử dụng ATS trong cộng đồng đang gia tăng thì rất cần thiết phải có thông tin và hướng dẫn can thiệp về lạm dụng ATS. Nhằm giúp các cán bộ y tế và nhân viên xã hội có các kiến thức và hiểu biết về can thiệp cho những người lạm dụng ATS, Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã được Bộ Y tế giao là đơn vị đầu mối phối hợp với các Viện Nghiên cứu, Trường Đại học và chuyên gia quốc tế để xây dựng Hướng dẫn can thiệp lạm dụng ma túy dạng amphetamine. Hướng dẫn này bao gồm các nội dung về Tổng quan về MTTH dạng ATS và các can thiệp; Sàng lọc, đánh giá ban đầu và chẩn đoán lạm dụng ATS; Các biện pháp can thiệp tâm lý và hành vi; Điều trị các rối loạn tâm thần trên bệnh nhân lạm dụng ATS; Can thiệp trên một số bệnh nhân đặc thù; Hỗ trợ xã hội với người sử dụng ma túy tại cộng đồng...