Tàn nhang là gì?
Tàn nhang là những chấm nhỏ và phẳng ở trên da (còn gọi là dát), kích thước từ chấm nhỏ như đầu kim đến vài mi-li-mét (thường là nhỏ hơn 5mm). TN có thể xuất hiện với số lượng nhiều và có thể phát triển ngẫu nhiên trên da, đặc biệt sau khi tiếp xúc ánh nắng một thời gian dài.
TN hay xuất hiện ở những người da trắng hoặc những vùng da sáng, vùng da hay phơi ra ngoài ánh nắng (mặt, cổ, ngực, vai…), nhưng vị trí thường gặp nhất là ở mặt. Ngay ở lứa 1 - 2 tuổi đã xuất hiện TN.
Nên đeo nón rộng vành khi ra nắng
Hầu hết TN trên một người có màu đồng nhất, những người khác nhau có lẽ TN có các màu khác nhau như: hơi đỏ, vàng, xám, nâu sáng, nâu hoặc đen, nhưng nhìn chung chúng có màu sậm hơn vùng da xung quanh. Chúng có khuynh hướng đậm hơn và rõ hơn khi tiếp xúc ánh nắng và nhạt hơn trong những tháng mùa đông.
TN liên quan đến sự gia tăng lượng sắc tố làm cho da sậm hơn, nhưng không liên quan đến sự gia tăng số lượng tế bào sản sinh ra sắc tố.
Có hai dạng TN cơ bản, đó là nốt TN và đốm nâu. Dạng thứ nhất là những vết đốm nhỏ, tròn, sạm có kích thước nhỏ như đầu đinh ghim. Còn dạng thứ hai có màu sậm hơn, bờ lổm nhổm có kích thước lớn hơn dạng thứ nhất vài mi-li-mét.
Nguyên nhân dẫn đến TN?
- Do tiếp xúc với ánh sáng, làm tăng sắc tố trên da.
- Rối loạn nội tiết tố: có thai, tiền mãn kinh, bệnh thận...
- Dị ứng với mỹ phẩm do mỹ phẩm có chất lượng kém hoặc do sử dụng không đúng loại da.
- Do dùng thuốc như: kháng sinh, ngừa thai, thuốc trị lao...
- Hoặc do suy dinh dưỡng kéo dài khẩu phần ăn thiếu rau quả, trái cây tươi làm cơ thể thiếu vitamin.
TN có ảnh hưởng gì đến sức khỏe không? Có tự khỏi không?
TN chỉ ảnh hưởng về mặt thẩm mỹ chứ không gây hại sức khỏe, không gây ung thư da.
Cho đến nay, người ta cho rằng TN phát triển là do kết quả của sự phối hợp giữa yếu tố di truyền và tiếp xúc ánh nắng. Một thử nghiệm nhận thấy rằng, 2 người nhận tiếp xúc với ánh nắng cùng một thời gian như nhau nhưng không có sự phát triển TN giống nhau.
Những người da sáng, tóc vàng hoe, hoặc đỏ, mắt màu sáng dễ bị ảnh hưởng ánh nắng mặt trời hơn người da sậm. Như vậy, nghĩa là người có da sậm ít nhạy cảm với ánh nắng, nhưng không hoàn toàn đề kháng với ánh nắng, vẫn bỏng nắng và sạm hơn khi tiếp xúc ánh nắng một thời gian dài. TN có thể nhạt dần và biến mất ở tuổi 40 - 50.
Làm gì để tẩy xóa hết TN?
Có vài phương pháp an toàn và hiệu quả giúp làm nhạt dần và giảm xuất hiện TN. Có thể sử dụng một hoặc nhiều phương pháp phối hợp để cho kết quả tốt nhất. Không phải da ai cũng cải thiện với cùng một phương pháp điều trị và TN có thể dễ dàng tái phát nếu tiếp xúc ánh nắng trong một thời gian dài.
Kem tẩy trắng và làm nhạt màu: sản phẩm thường gồm có hydroquinone và acid kojic có thể được mua bằng toa bác sĩ hoặc không cần toa tùy vào nồng độ của thuốc, nếu hydroquinone trên 2% yêu cầu có toa bác sĩ. Những sản phẩm này giúp làm nhạt màu TN, nhưng phải sử dụng trong thời gian dài nhiều tháng.
Retinoids: có thể dùng đơn thuần hoặc phối hợp với kem tẩy trắng, tretinoin (Vit A acid), có lẽ cũng giúp làm nhạt màu TN khi dùng một thời gian dài nhiều tháng.
Áp lạnh bằng Nitơ lỏng: ít sử dụng.
Điều trị bằng laser IPL. Điều đặc biệt của loại tia laser này là chỉ tác động vào hạt sắc tố melanin trong da mà không tổn thương đến các tế bào da. Vùng da bình thường không hấp thụ năng lượng tia laser do đó sẽ không bị tổn thương. Tuy nhiên, cần phải điều trị nhiều lần, mỗi lần cách nhau khoảng 4 tuần hoặc hơn.
Lột bằng hóa chất: cũng có thể làm nhạt màu TN và cải thiện các sắc tố bất thường.
Dù có điều trị bất kỳ phương pháp nào cho TN, nó cũng sẽ không hiệu quả nhiều nếu không tránh nắng và sử dụng kem chống nắng. Theo kinh nghiệm, việc tránh nắng và dùng kem chống nắng đúng cách là rất quan trọng, thậm chí có khi chỉ bằng phương pháp này cũng góp phần làm giảm đáng kể TN.
Có nên sử dụng mỹ phẩm để “diệt” TN không?
Tất cả các hãng mỹ phẩm đều có các sản phẩm làm mờ các vết sậm màu như TN, nhưng hiệu quả thường rất chậm. Chúng ta nên phân biệt các sản phẩm gọi là mỹ phẩm và dược mỹ phẩm. Các sản phẩm trong mỹ phẩm thường nồng độ các thành phần thấp hơn, không cần bác sĩ kê toa. Các sản phẩm trong dược mỹ phẩm, dược phẩm thì nồng độ thường cao hơn, yêu cầu thận trọng và theo dõi khi sử dụng và yêu cầu phải có toa của bác sĩ. Sử dụng mỹ phẩm không đúng cách, sản phẩm không đảm bảo chất lượng có thể gây TN nhiều hơn. Vì có thể gây viêm da, rồi gây sạm sau viêm, hoặc làm da dễ nhạy cảm với ánh nắng hơn.
Điều trị tàn nhang bằng laser
Làm gì để không bị TN?
Như đã trình bày, chúng ta biết rằng TN có liên quan đến yếu tố di truyền, mà chúng ta lại không thể thay đổi yếu tố di truyền, như vậy vấn đề phòng ngừa chính ở đây là tránh nắng và dùng kem chống nắng đúng cách:
- Dùng kem chống nắng có chỉ số chống nắng ≥ 30.
- Đội mũ rộng vành.
- Mặc áo, quần dài tay.
- Tránh thời gian đỉnh của ánh nắng từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều.
- Trú trong bóng mát, ở trong nhà.
Chúng ta nên nhớ rằng, phòng bệnh tốt hơn chữa bệnh, do vậy nên bắt đầu tránh nắng và dùng kem chống nắng sớm khi còn trẻ con. Ở Mỹ, người ta đã đưa chương trình ánh nắng, tác hại của ánh nắng và cách phòng vào trong nhà trường.
ThS.BS. TRẦN NGỌC SĨ
