Theo Sở Y tế tỉnh Lào Cai, làm mẹ an toàn là một trong các nội dung quan trọng của công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản. Chăm sóc sức khỏe tốt khi mang thai không chỉ bảo đảm an toàn cho người phụ nữ mà còn giúp trẻ được phát triển khỏe mạnh. Một lối sống lành mạnh và tuân thủ lịch hẹn khám thai là nguyên tắc cơ bản trong chăm sóc sức khỏe khi mang thai.
Dưới đây là những điều cần biết để làm mẹ an toàn:
1. Khám thai định kỳ
Mỗi phụ nữ mang thai phải được quản lý thai và khám thai ít nhất 4 lần trong thai kỳ (1 lần trong 3 tháng đầu, 1 lần trong 3 tháng giữa, 2 lần trong 3 tháng cuối).
Mỗi phụ nữ mang thai phải được quản lý thai và khám thai ít nhất 4 lần trong thai kỳ. Ảnh minh họa.
- Khám lần 1: Ngay khi nghi ngờ có thai (chậm kinh) để biết chính xác là có thai hay không, có gì bất thường hay không và phát hiện sớm các bệnh lý ở mẹ (nếu có).
- Khám lần 2: Khi thai được 3 – 6 tháng, để theo dõi sự phát triển của thai, xác định sức khỏe của mẹ có đảm bảo cho thai phát triển tốt hay không? Nếu có các dấu hiệu nguy hiểm thì cần có kế hoạch theo dõi và điều trị sớm. Đồng thời thai phụ cũng sẽ được bác sĩ hướng dẫn thêm về việc vệ sinh, chế độ ăn uống và nghỉ ngơi.
- Khám thai lần 3, 4: Vào 3 tháng cuối của thai kỳ. Giai đoạn này có thể theo dõi sự phát triển của thai, ngôi thai thuận hay không thuận; ước lượng cân nặng của thai; phát hiện các dấu hiệu nguy hiểm. Ngoài ra, thai phụ sẽ được nhân viên y tế hướng dẫn về việc chọn nơi sinh an toàn, hướng dẫn về nuôi con bằng sữa mẹ, cách chăm sóc, cho con bú và chuẩn bị cuộc đẻ an toàn.
Ngoài khám thai định kỳ, bà mẹ cần đi khám ngay bất cứ khi nào thấy có dấu hiệu bất thường. Việc khám thường xuyên sẽ giúp phát hiện những bất thường xảy ra trong thời kỳ mang thai, góp phần hạn chế những tai biến sản khoa, đồng thời bác sĩ sẽ hướng dẫn cho sản phụ những vấn đề liên quan đến tình trạng thai sản của họ.
2. Tiêm phòng uốn ván trong thời kỳ mang thai
Uốn ván có thể xảy ra ở cả mẹ và con. Tiêm phòng uốn ván để bảo vệ cả mẹ và con không bị uốn ván. Đối với những bà mẹ mang thai lần đầu phải tiêm đầy đủ 2 mũi uốn ván mới giúp mẹ và con phòng uốn ván sau khi đẻ.
3. Dinh dưỡng phù hợp
Trong thời kỳ mang thai, thai phụ cần có chế độ ăn uống đầy đủ và hợp lý. Ăn đầy đủ và cân đối 4 nhóm chất dinh dưỡng:
- Chất bột: Gạo, ngô, khoai, sắn…
- Chất đạm động vật như thịt, cá, trứng, sữa, tôm, cua, ốc,... Ngoài ra cần bổ sung chất đạm và dầu thực vật từ các loại đậu, đỗ, lạc, vừng…
- Chất béo: Dầu, mỡ, lạc, vừng,…
- Vitamin, chất khoáng và chất xơ: Các loại rau, đặc biệt là các loại rau có màu đậm như rau mồng tơi, rau dền, rau muống, rau ngót, rau cải xoong; các loại củ, quả có màu vàng, đỏ như chuối, cà rốt, bí đỏ, đu đủ, cam, xoài… và các loại động vật như tôm, cua, ốc, …
Cần uống khoảng 2 lít nước mỗi ngày (sữa + nước hoa quả + nước lọc) cho đến hết thời kỳ cho con bú.
Trong thời kỳ mang thai, thai phụ cần có chế độ ăn uống đầy đủ và hợp lý. Ảnh minh họa.
Những điều cần lưu ý:
- Không uống rượu, bia, cà phê, nước chè đặc…
- Không hút thuốc lá, thuốc lào.
- Giảm ăn các gia vị như ớt, hạt tiêu, tỏi.
- Giảm ăn các gia vị mặn như muối, nước mắm, xì dầu, bột canh, hạt nêm… và các thực phẩm mặn như dưa muối, cà muối, mỳ tôm, cá kho…
- Không uống thuốc nếu không có chỉ định của thầy thuốc.
- Tránh táo bón bằng chế độ ăn hợp lý, không nên dùng thuốc chống táo bón.
4. Bổ sung vi chất dinh dưỡng
Trong thời kỳ mang thai, thai phụ cần bổ sung các chất sau:
- Sắt, axít folic: Trong thời kỳ mang thai nhu cầu sắt, axít folic tăng rất cao so với bình thường. Thiếu máu, thiếu sắt trong giai đoạn mang thai ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ, tăng nguy cơ sinh non, nhiễm khuẩn, băng huyết sau đẻ, sảy thai, đẻ con nhẹ cân,...
- Iốt: Iốt đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển trí não của trẻ. Trẻ thiếu iốt ngay từ trong bụng mẹ sẽ có nguy cơ chậm phát triển trí tuệ.
- Canxi: Canxi đóng vai trò quan trọng, giúp hình thành xương và răng của thai nhi. Trong thời kỳ mang thai nhu cầu canxi của người phụ nữ tăng cao hơn bình thường. Thiếu can xi bà mẹ sẽ mệt mỏi, đau nhức cơ bắp, chuột rút, thậm chí có thể co giật do hạ can xi quá mức. Thai nhi bị thiếu canxi sẽ dễ mắc các bệnh về xương như còi xương, biến dạng xương, chất lượng răng kém…
5. Theo dõi cân nặng trong thời kỳ mang thai
Theo dõi cân nặng trong thời kỳ mang thai giữ vai trò quan trọng giúp người mẹ biết được sự phát triển của thai nhi để có chế độ dinh dưỡng phù hợp.
Mức tăng cân phù hợp trong thời kỳ mang thai phụ thuộc vào cân nặng của người phụ nữ trước khi có thai:
- Phụ nữ có cân nặng bình thường: Cần tăng từ 10-12 kg (3 tháng đầu tăng 1 kg; 3 tháng giữa tăng 4-5 kg; 3 tháng cuối tăng 5-6 kg).
- Phụ nữ gầy: Cần tăng từ 13 -18 kg.
- Phụ nữ thừa cân: Cần tăng từ 7 – 11 kg.
- Phụ nữ béo phì: Cần tăng từ 5 – 9 kg.
Thai phụ cần có chế độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lý. Ảnh minh họa.
6. Chế độ làm việc, nghỉ ngơi hợp lý, vệ sinh sạch sẽ
- Thai phụ cần có chế độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lý, điều độ, vừa phải, vừa sức. Nếu thấy nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn, đau bụng, đau ngực thì cần đi khám kiểm tra xem có bất thường do thai nghén hay không.
- Ngoài ra, nơi ở cần thoáng đãng, sạch sẽ, không khí trong lành không có khói bếp, khói thuốc lá, thuốc lào.
- Mỗi ngày thai phụ cần ngủ ít nhất 8 tiếng. Nên ngủ trưa từ 30 - 60 phút mỗi ngày. Không thức khuya, dậy sớm. Không làm việc ban đêm.
- Hạn chế quan hệ tình dục và chọn tư thế thích hợp.
- Thai phụ có thể áp dụng các bài tập thể dục nhẹ nhàng, đi bộ từ 15-20 phút mỗi ngày.
- Thường xuyên tắm rửa, thay giặt quần áo. Chú ý tắm ở nơi kín gió, không nên tắm lâu.
- Khi có thai nên tránh đi xa. Nếu bắt buộc phải đi nên chọn phương tiện an toàn, êm và ít xóc nhất.
- Tránh tiếp xúc với người bị ốm, sốt do bất kỳ nguyên nhân gì để tránh lây bệnh truyền nhiễm.
- Khi phát hiện các dấu hiệu bất thường cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn kịp thời.
Ngày 27/8, ông Lục Hậu Giang - Phó Giám đốc Sở Y tế tỉnh Lào Cai đã ký công văn số 907/SYT-NVY về việc tăng cường chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ sơ sinh và làm mẹ an toàn trên địa bàn tỉnh, gửi các Bệnh viện trên địa bàn, Trung tâm kiểm soát bệnh tật, các TTYT khu vực và UBND xã, phường.
Theo đó, Sở Y tế yêu cầu Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tăng cường kiểm tra, giám sát công tác quản lý thai, chăm sóc thai nghén, đỡ đẻ, chăm sóc sau sinh tại các cơ sở y tế, bảo đảm mọi ca sinh đều có nhân viên y tế được đào tạo hỗ trợ, hạn chế tối đa tình trạng đẻ tại nhà, tự đỡ đẻ mà không có cán bộ y tế được đào tạo hỗ trợ;
Hướng dẫn, theo dõi, giám sát công tác tuyên truyền, vận động người dân tại địa phương đi khám thai sớm để được quản lý thai nghén, khám thai định kỳ, theo dõi sức khỏe, chăm sóc, tư vấn dinh dưỡng cho bà mẹ mang thai, phát hiện sớm các trường hợp thai nghén có nguy cơ để được xử lý, điều trị kịp thời và tưvấn sinh đẻ tại cơ sở y tế phù hợp.
Các TTYT khu vực, chỉ đạo các Trạm y tế xã, phường tăng cường công tác truyền thông, vận động người dân đi đăng ký quản lý thai, khám thai và sinh đẻ tại cơ sở y tế. Đặc biệt là tuyên truyền về những rủi ro, nguy cơ tai biến gây tử vong cho mẹ và con khi đẻ tại nhà, tự đỡ đẻ. Phối hợp với các cơ quan truyền thông tăng cường công tác giáo dục, truyền thông, tuyên truyền vận động người dân tại địa phương đi khám thai và sinh đẻ tại cơ sở y tế;
Kiểm tra, giám sát các hoạt động truyền thông, giáo dục sức khỏe cho nhân dân địa phương. Phát hiện sớm, ngăn chặn việc truyền bá sinh đẻ tại nhà theo phương pháp sinh đẻ phản khoa học "thuận tự nhiên" tại địa phương (nếu có);
Thực hiện chế độ báo cáo kịp thời về các trường hợp tử vong mẹ, tử vong sơ sinh và các tai biến sản khoa theo quy định.
Sở Y tế tỉnh Lào Cai yêu cầu các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh công lập và ngoài công lập trên địa bàn tỉnh phải đảm bảo việc đáp ứng đầy đủ nhân lực, phương tiện, trang thiết bị, thuốc… để nâng cao chất lượng công tác khám thai, xử trí cấp cứu, chăm sóc bà mẹ trong và sau sinh theo đúng quy trình chuyên môn và phân tuyến kỹ thuật; sẵn sàng hỗ trợ cho tuyến dưới khi có tình huống xảy ra;
Tăng cường tuyên truyền, tư vấn cho phụ nữ đến khám thai, sản phụ và gia đình về cách chăm sóc và dinh dưỡng cho phụ nữ khi mang thai, trong và sau khi sinh, nhận biết các dấu hiệu nguy hiểm cần phải đến cơ sở y tế;
Thường xuyên đào tạo, tập huấn, cập nhật kiến thức, kỹ năng xử trí các tai biến sản khoa cho đội ngũ cán bộ y tế. Tăng cường thực hành diễn tập cấp cứu sản khoa, hồi sức sơ sinh tại cơ sở.
Sở Y tế tỉnh Lào Cai cũng đề nghị Uỷ ban nhân dân xã, phường cần phối hợp với ngành y tế tăng cường công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe cho nhân dân địa phương, phát hiện sớm, ngăn chặn việc sinh đẻ tại nhà;
Chỉ đạo các ban, ngành, đoàn thể ở cơ sở cùng tham gia tuyên truyền, vận động, hỗ trợ phụ nữ mang thai đi khám thai định kỳ, quản lý thai nghén và sinh con tại cơ sở y tế;
Tạo điều kiện, huy động nguồn lực tại cộng đồng để hỗ trợ phụ nữ mang thai, đặc biệt là các trường hợp có hoàn cảnh khó khăn, phụ nữ dân tộc thiểu số,vùng sâu, vùng xa, bảo đảm mọi sản phụ đều tiếp cận dịch vụ y tế an toàn, kịp thời.
