Việt Nam được quốc tế đánh giá cao trong thực hiện các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ, có vai trò của y tế cơ sở
Mới đây trong các chuyến công tác ở Yên Bái và Nghệ An, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đã dành thời gian tìm hiểu thực tế về công tác khám chữa bệnh của y tế cơ sở.
Trò chuyện với Bộ trưởng, người dân đang chờ thăm khám tại Trạm Y tế xã Mậu Đông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái cũng như người dân chờ khám tại Trạm Y tế xã Nam Thái, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An đều cho biết rất hài lòng và tin tưởng vào đội ngũ nhân viên y tế của trạm. Mỗi khi ốm đau, bà con đều đến trạm thăm khám dù từ nhà đến Trung tâm Y tế huyện không quá xa.
Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan trò chuyện với người dân chờ thăm khám tại Trạm Y tế xã Nam Thái, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An và Trạm Y tế xã Mậu Đông, Trung tâm y tế Văn Yên, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái. Ảnh: Thái Bình - Từ Thành
Tương tự, tại Trung tâm Y tế huyện Văn Yên cũng như Trung tâm y tế huyện Nam Đàn, đến thăm nhiều phòng bệnh và trò chuyện với bệnh nhân, người đứng đầu ngành y tế đều nhận được câu trả lời chất lượng y tế tuyến huyện đã nâng lên, nhiều kỹ thuật cao đã được triển khai thành công ở tuyến huyện.
Ông Christophe Lemiere - Giám đốc Ban phát triển con người của Ngân hàng thế giới khi đánh giá về vai trò của y tế cơ sở trong công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân Việt Nam tại hội thảo về định hướng phát triển y tế cơ sở trong tình hình mới, diễn ra ngày 27/3 do Bộ Y tế và Ngân hàng Thế giới tổ chức đã bày tỏ: Đã có những tiến bộ trong phát triển hệ thống y tế cơ sở ở Việt Nam thể hiện thông qua chỉ số bao phủ y tế toàn dân. Chỉ số bao phủ y tế toàn dân của Việt Nam, hiện có mức xếp hạng cao trên thế giới.
Ông Christophe Lemiere - Giám đốc Ban phát triển con người của Ngân hàng thế giới Ảnh: Trần Minh
"Gần như hàng tháng các đồng nghiệp về lĩnh vực này trên thế giới đều hỏi tôi kinh nghiệm về lĩnh vực này của Việt Nam"- ông Christophe Lemiere nói.
Làm rõ hơn vai trò của y tế cơ sở tại Việt Nam sau 20 năm thực hiện Chỉ thị số 06-CT/TW ngày 22/1/2002 của Ban Bí thư Trung ương Ðảng khóa IX về củng cố và hoàn thiện mạng lưới y tế cơ sở, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính (Bộ Y tế) Phan Lê Thu Hằng cho biết, chỉ số bao phủ dịch vụ y tế thiết yếu của Việt Nam năm 2020 đạt 70 trên 100 điểm, cao hơn so với mức trung bình của khu vực Đông Nam Á (61 điểm) và của toàn cầu (67 điểm).
Mạng lưới y tế cơ sở phủ rộng khắp toàn quốc nhưng vẫn còn những 'vướng mắc' từ thực tiễn
Mạng lưới y tế cơ sở phủ rộng khắp toàn quốc, 100% xã phường/thị trấn có trạm y tế xã. Đáng lưu ý, tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế tăng nhanh từ 16% (năm 2002) lên 92% (năm 2022). Giai đoạn 2018-2022, tổng số chi khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại tuyến y tế cơ sở chiếm khoảng 30% tổng chi khám chữa bệnh bảo hiểm y tế.
Cùng đó số lượng dịch vụ ngày càng tăng khám chữa bệnh y học cổ truyền, chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em, người cao tuổi… Bước đầu quản lý bệnh không lây nhiễm, quản lý sức khỏe người dân tại y tế xã.
Số lượng nhân lực y tế tuyến cơ sở trên 187.000 người, chiếm 40% tổng số nhân lực y tế của cả nước, trong đó nhân lực tuyến huyện là 115.000 người (24,5%), tuyến xã là 72.000 người (15%).
Cùng đó, giai đoạn 2008-2015, trái phiếu Chính phủ đầu tư cơ sở vật chất cho y tế cơ sở là 19.220 tỷ đồng cho 598 bệnh viện/trung tâm y tế huyện, 114 phòng khám đa khoa khu vực. giai đoạn 2016-2020, ngân sách trung ương tiếp tục hỗ trợ 240 tỷ đồng cho 24 bệnh viện huyện; Bộ Y tế cũng đã triển khai một số dự án ODA đầu tư cho y tế cơ sở, trong đó có một số trung tâm y tế huyện, 460 trạm y tế xã. Nhiều trạm y tế xã được đầu tư từ nguồn ngân sách địa phương và viện trợ.
"Trong 20 năm qua, tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam đã tăng từ 71,3 lên 73,6; tỷ suất tử vong trẻ em dưới 1 tuổi trên 1.000 trẻ đẻ sống giảm từ 26 (năm 2002) xuống 12,1 (năm 2022); với trẻ từ 1-5 tuổi, giảm từ 35 xuống 18,9; Tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng thể nhẹ cân (cân nặng/tuổi) giảm từ 30,1 (năm 2002) xuống 10,8 (năm 2022); tỷ suất tử vong mẹ trên 100.000 trẻ đẻ sống giảm từ 85 (năm 2002) xuống 46 (năm 2022)"- Phó Vụ trưởng Phan Lê Thu Hằng nói.
Nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến trao đổi, chia sẻ về một số giải pháp tăng cường y tế cơ sở trong tình hình mới trong hội nghị chuyên gia y tế cơ sở do Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan chủ trì và Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên tham dự. Ảnh: Trần Minh
Cùng đó, Bộ trưởng Đào Hồng Lan nêu rõ, sau dịch COVID-19 xảy ra, chúng ta càng thấy được vai trò của y tế cơ sở và y tế dự phòng trong công tác chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho nhân dân, trong phòng chống dịch.
Tuy nhiên người đứng đầu ngành y tế cũng thẳng thắn chỉ ra trong quá trình triển khai thực hiện cho thấy hiện vẫn còn những tồn tại, khó khăn, vướng mắc, đó là: cung ứng dịch vụ y tế tuyến cơ sở mới chỉ tập trung nhiều tới điều trị cho người bị bệnh, chưa chú trọng đúng mức đến phòng bệnh, nâng cao sức khỏe, phát hiện bệnh sớm và quản lý bệnh.
Tổ chức hệ thống y tế cơ sở thời gian qua chưa ổn định. Năng lực cung ứng dịch vụ còn hạn chế, hiệu quả hoạt động còn thấp. Cơ chế tài chính cho y tế cơ sở chưa phù hợp. Thuốc và trang thiết bị y tế cho y tế cơ sở chưa đáp ứng được nhu cầu khám chữa bệnh...
Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên phát biểu tại hội thảo về định hướng phát triển y tế cơ sở trong tình hình mới Ảnh: Trần Minh
Cũng về vấn đề này, hội thảo về định hướng phát triển y tế cơ sở trong tình hình mới, Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên chia sẻ thêm: So với thời điểm Ban Bí thư ban hành Chỉ thị số 06-CT/TW, cùng với sự thay đổi và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, nhu cầu chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân ngày càng cao và đa dạng, hệ thống y tế đang phải đối mặt với nhiều thách thức như già hóa dân số nhanh, thay đổi mô hình bệnh tật với sự gia tăng bệnh không lẫy nhiễm và diễn biến khó lường của một số dịch bệnh mới, biến đổi khí hậu, công nghiệp hóa, đô thị hóa...
Phân tích những tồn tại hạn chế về y tế cơ sở, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính, Phan Lê Thu Hằng cho rằng, tổ chức hệ thống y tế cơ sở thời gian qua chưa ổn định, tạo ra những biến động cả về tổ chức, nhân lực và khả năng cung ứng dịch vụ. Một số địa phương đã giải thể trạm y tế phường, thị trấn. Chất lượng nguồn nhân lực tại tuyến y tế cơ sở còn yếu, số lượng còn thiếu; Việc đào tạo, cập nhật thường xuyên kiến thức kỹ năng y khoa còn hạn chế, nhiều nơi không có nhân lực đủ trình độ chuyên môn để thực hiện dịch vụ.
Đặc biệt, nguồn lực cho y tế cơ sở còn hạn chế, tỷ trọng ngân sách nhà nước và bảo hiểm y tế cho tuyến cơ sở còn thấp, chưa đáp ứng với yêu cầu. Tỷ lệ lượt khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại tuyến huyện và xã năm 2022 khoảng 75% nhưng tỷ lệ chi phí sử dụng quỹ bảo hiểm y tế chỉ khoảng 33%, trong đó tuyến xã tỷ lệ lượt khám chữa bệnh bảo hiểm y tế là 17% nhưng tỷ lệ chi phí chỉ 2%.
Lãnh đạo Bộ Y tế cho biết, trước tình hình đó, Ban Bí thư đã giao Ban cán sự đảng Bộ Y tế chủ trì chuẩn bị đề án xây dựng "Chỉ thị về phát triển y tế cơ sở trong tình hình mới," trình Ban Bí thư trong tháng 5 năm 2023. Cùng đó trong thời điểm này đoàn giám sát tối cao của Quốc hội đang thực hiện giám sát về y tế cơ sở và y tế dự phòng để lắng nghe từ thực tiễn, từ đó dự kiến sẽ ban hành một Nghị quyết về vấn đề này.
Khám chữa bệnh cho người dân tại Trạm Y tế xã Nam Thái, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Ảnh: Thái Bình
Cần cam kết chính trị để y tế cơ sở làm tròn vai 'người gác cổng' chăm sóc sức khoẻ ban đầu
Để y tế cơ sở tiếp tục phát huy vai trò trong tình hình mới, theo chuyên gia của Ngân hàng thế giới: Chúng ta cần tăng cường hệ thống y tế cơ sở của Việt Nam hơn nữa.
"Như chúng ta thấy, theo thống kê về y tế quốc gia, 45% chi tiêu y tế là chi tiêu cho chăm sóc cho bệnh nhân nội trú, trong khi tỷ lệ này ở các nước đang phát triển khác chỉ khoảng 30%. Trong một nghiên cứu khác cho thấy khoảng 30% trường hợp điều trị nội trú có thể tránh được và được điều trị ở cấp y tế cơ sở"- ông Christophe Lemiere chỉ rõ.
Do đó, ông Christophe Lemiere cho rằng để đạt được mục tiêu này Việt Nam cần thêm đầu tư vào hệ thống y tế cơ sở và có chính sách mới về đảm bảo kinh phí cho hoạt động của hệ thống y tế cơ sở. Hội thảo có thể thảo luận về vấn đề này và giải pháp, Ngân hàng Thế giới sẽ luôn đồng hành và hỗ trợ tối đa có thể cho Việt Nam.
Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính, Bộ Y tế Phan Lê Thu Hằng; Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách y tế Trần Thị Mai Oanh tham luận tại hội thảo về định hướng phát triển y tế cơ sở trong tình hình mới. Ảnh: Trần Minh
Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính Phan Lê Thu Hằng cho hay Bộ Y tế kiến nghị giải pháp đó là tăng cường cam kết chính trị và trách nhiệm của các cấp uỷ đảng, chính quyền các cấp trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác chăm sóc sức khoẻ ban đầu; Đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về hoạt động của y tế cơ sở.
Bộ Y tế cũng mong muốn Đảng, Chính phủ và Nhà nước quan tâm đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị, đảm bảo cung ứng đủ thuốc, nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ y tế của y tế có sở và tạo niềm tin cho người dân, đổi mới mạnh mẽ phương thức hoạt động của y tế cấp xã.
Đặc biệt việc kết nối y tế cơ sở với các cơ sở y tế tuyến trên để tăng cường sự tương tác hiệu quả và hỗ trợ về chuyên môn giữa mạng lưới y tế cơ sở với các tuyến y tế khác trong hệ thống y tế, phát huy thế mạnh của y tế tư nhân trong cung ứng dịch vụ chăm sóc sức khỏe.
Việc đổi mới cơ chế tài chính cho y tế cơ sở được Bộ Y tế kiến nghị như tăng tỷ trọng chi của quỹ BHYT cho khám chữa bệnh BHYT tại tuyến huyện và đặc biệt là trạm y tế xã thông qua việc mở rộng danh mục thanh toán bảo hiểm y tế. Mở rộng hình thức nhà nước đặt hàng giao nhiệm vụ cho y tế tuyến huyện, xã thực hiện các gói dịch vụ y tế công cộng và dự phòng trên cơ sở xác định rõ danh mục nhiệm vụ và đơn giá để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách nhà nước…
Bên cạnh đó là các giải pháp như tăng cường nguồn nhân lực cho y tế cơ sở; Nâng cao hiệu quả công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe.
Viện trưởng Viện Chiến lược và chính sách y tế, Bộ Y tế Trần Thị Mai Oanh cho rằng cần có cam kết mạnh mẽ trong định hướng lại hoạt động của hệ thống y tế dựa vào chăm sóc sức khoẻ ban đầu, thay đổi việc cung ứng dịch vụ từ tập trung vào điều trị trong bệnh viện sang tập trung vào chăm sóc phòng ngừa và dựa vào cộng đồng; xác định y tế cơ sở là nền tảng với vai trò 'người gác cổng' và thiết lập lại hệ thống chuyển tuyến hiệu quả.
Sau dịch COVID-19 xảy ra, chúng ta càng thấy được vai trò của y tế cơ sở và y tế dự phòng trong công tác chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho nhân dân, trong phòng chống dịch.
Cùng đó, quy định trách nhiệm của chính quyền địa phương trong công tác chăm sóc sức khoẻ. Thúc đẩy các chính sách và hành động liên ngành để giải quyết các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe. Mở rộng phạm vi của y tế cơ sở gồm cơ sở y tế huyện, xã, thôn bản, y tế tư nhân và các thành phần khác có liên quan trong chăm sóc sức khoẻ.
"Cần phải ưu tiên đầu tư cho chăm sóc sức khoẻ ban đầu. Đảm bảo đủ nguồn tài chính từ ngân sách nhà nước và BHYT cho hoạt động của y tế cơ sở gắn với việc phân bổ kinh phí phù hợp và với phương thức chi trả phù hợp để khuyến khích cung ứng dịch vụ chăm sóc sức khoẻ ban đầu"- Viện trưởng Trần Thị Mai Oanh nói.
