Lý do trẻ vị thành niên dễ bị thu hút bởi thuốc lá điện tử
Bộ Y tế cho biết, hưởng ứng Ngày Thế giới Không thuốc lá 31/5/2025, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) phát động chủ đề "Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo" nhằm phơi bày các chiến lược tiếp thị gây hiểu lầm của các tập đoàn thuốc lá trên thế giới – những nỗ lực tô vẽ sản phẩm độc hại này như một lựa chọn thời thượng, ít nguy hại, đặc biệt hướng đến giới trẻ.
Thuốc lá từ lâu đã được coi là kẻ thù thầm lặng của sức khỏe con người. WHO xác định đây là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu, với hơn 8 triệu ca tử vong mỗi năm, trong đó khoảng 1,3 triệu ca do hút thuốc thụ động.
Thuốc lá từ lâu đã được coi là kẻ thù thầm lặng của sức khỏe con người.
Năm 2022, theo ước tính của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam, tổng chi phí khám chữa bệnh và tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá lên tới 108.000 tỷ đồng/năm (tương đương 1,14% GDP) con số này cao gấp 5 lần nguồn thu từ thuế thuốc lá.
Ngoài ra, bên cạnh thuốc lá truyền thống, các sản phẩm thuốc lá mới (thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng) đang ngày càng phổ biến, đặc biệt đối với giới trẻ nhờ mẫu mã hấp dẫn và quảng bá tinh vi. Các sản phẩm này được tiếp thị với hình ảnh "ít tác hại", khiến người tiêu dùng lầm tưởng về độ an toàn, nhất là trẻ vị thành niên.
Theo báo cáo từ Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), tỷ lệ học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 sử dụng thuốc lá điện tử tại Việt Nam đã tăng mạnh trong những năm gần đây. Năm 2023, con số này đạt 7%, đặc biệt nhóm học sinh từ 13 đến 17 tuổi tăng từ 2,6% năm 2019 lên đến 8,1% năm 2023.
Trong đó, nhóm 13-15 tuổi đã chứng kiến tỷ lệ tăng gấp đôi, từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023. Đây là xu hướng đáng lo ngại khi nicotine không chỉ tác động lên sức khỏe mà còn làm tăng khả năng nghiện ngập và các vấn đề thần kinh về lâu dài.
Thực tế cho thấy, không có loại thuốc lá nào là không gây hại. Thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng chứa nicotine – chất gây nghiện mạnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển não bộ, cảm xúc và tâm thần của giới trẻ. Ngoài nicotine, thuốc lá còn chứa nhiều hóa chất độc hại khác gây nguy cơ mắc các bệnh như ung thư, tim mạch, tổn thương phổi và rối loạn tâm thần,…
Đáng lo ngại, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng thường sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất tổng hợp nên có thể bị lợi dụng để pha trộn, sử dụng ma túy, đặc biệt nhằm vào học sinh, sinh viên.
Về lý do trẻ vị thành niên dễ bị thu hút bởi thuốc lá điện tử, theo các chuyên gia phân tích do các yếu tố sau:
- Thiếu hiểu biết về tác hại của các loại thuốc lá điện tử;
- Tâm lý bất ổn, sử dụng thuốc như một cách giải tỏa căng thẳng;
- Bị thu hút bởi thiết kế bắt mắt, mùi vị đa dạng, tính năng tiện lợi;
- Việc mua bán dễ dàng, thiếu sự kiểm soát với độ tuổi vị thành niên;
- Ảnh hưởng từ bạn bè, sự tò mò, và thiếu kỹ năng sống;
- Muốn chứng tỏ bản thân đã trưởng thành;
- Thói quen bắt chước từ người thân trong gia đình.
Bộ Y tế đang gấp rút hoàn thiện dự thảo Nghị định xử phạt hành vi liên quan đến thuốc lá mới
Bộ Y tế cho rằng bằng rất nhiều nỗ lực, công sức và kinh phí của nhiều bộ, ban, ngành và Ủy ban nhân dân các cấp, tỷ lệ hút thuốc lá điếu thông thường đã giảm đáng kể. Tuy nhiên sự xuất hiện của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đã dẫn đến tăng nhanh chóng tỷ lệ sử dụng các sản phẩm này ở trẻ em.
Để bảo vệ thế hệ trẻ khỏi ảnh hưởng của thuốc lá, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường, y tế và toàn xã hội, các chuyên gia của Bệnh viện Nhi Trung ương lưu ý một số biện pháp:
Đẩy mạnh công tác giáo dục và truyền thông nhằm nâng cao kiến thức cho trẻ về tác hại của thuốc lá. Trang bị cho trẻ kỹ năng từ chối và tự bảo vệ bản thân trước thuốc lá: Dạy trẻ cách nói "không" với thuốc lá, đặc biệt trong các tình huống bị bạn bè rủ rê.
Bên cạnh đó, cần giúp trẻ nhận diện và cảnh giác với các hình thức dụ dỗ ngụy trang "sành điệu", "thời thượng",…
Giới trẻ bị thu hút bởi thuốc lá điện tử thiết kế bắt mắt, mùi vị đa dạng, tính năng tiện lợi.
Xây dựng môi trường trong lành, không khói thuốc: Gia đình cần nêu gương cho trẻ bằng cách giảm thiểu việc hút thuốc lá. Đồng thời, các địa điểm công cộng như các khu vui chơi, trường học và các bệnh viện cần tuân thủ quy định "khu vực không khói thuốc".
Tăng cường kiểm soát mua bán và quảng cáo sản phẩm thuốc lá. Tư vấn, hỗ trợ trẻ có dấu hiệu sử dụng thuốc lá: phát hiện sớm và can thiệp những trường hợp trẻ cần hỗ trợ tâm lý liên quan hành vi sử dụng thuốc lá.
Bộ Y tế đang gấp rút hoàn thiện dự thảo Nghị định xử phạt hành vi liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nhằm tạo lập một khung pháp lý đầy đủ để thực hiện nghiêm nghị quyết Quốc hội.
Theo đó, dự kiến quy định được đưa ra là người sử dụng thuốc lá điện tử sẽ bị phạt tiền từ 3-5 triệu đồng, và những người biết nhưng không ngăn cản hành vi sử dụng tại nơi mình quản lý sẽ bị phạt từ 5-10 triệu đồng.
