Khi nữ giới đi vào tuổi 30 trở lên, người có tiền căn trong gia đình vừa bên cha vừa bên mẹ có người bị ung thư vú, bản thân có ung thư buồng trứng, ung thư nội mạc tử cung, đái tháo đường sau mãn kinh, có đời sống kinh tế cao, sinh con đầu lòng sau 35 tuổi, có kinh sớm trước 12 tuổi, mãn kinh sau 55 tuổi, béo phì… là các đối tượng có yếu tố nguy cơ ung thư vú cao.
Khám vú định kỳ
Đối với những phụ nữ khỏe mạnh từ 35 tuổi trở lêndù không có bất kỳ triệu chứng gì cũng cần khám kiểm tra vú định kỳ kể cả khám phụ khoa hàng năm, tốt nhất là 3 - 6 tháng khám /lần, nhất là những nữ giới có yếu tố nguy cơ.
Tự khám vú
Đây là việc được đề nghị thực hiện với mọi phụ nữ trên 20 tuổi. Phụ nữ nên khám ngực mình từ ngày thứ 8 của chu kỳ kinh hay sau khi sạch kinh với nhịp độ mỗi tháng/ lần. Khi tự khám đều đặn chị em sẽ biết tình trạng mỗi bên vú nên rất dễ phân biệt được đâu là bình thường đâu là bất thường, với các bước như sau:
Đứng trước gương, tìm những thay đổi ở vú: ở trần, hai cánh tay buông xuôi hai bên hông, quan sát hai vú rồi đổi tư thế: hai tay giơ lên khỏi đầu và cuối cùng hai tay chống vào hông. Trong mỗi tư thế quay qua, quay lại chậm và quan sát cả hai vú để xem có gì thay đổi về kích thước, hình thể của hai vú, quan sát thay đổi mặt da vú (da cam, da bị lõm xuống ở một vùng nào đó), xem núm vú có bị kéo lệch hay tụt vào không và ấn nhẹ núm vú xem có máu hay chất dịch tiết ra ở đầu núm vú không.
Tìm các thay đổi ở tư thế nằm: nằm ngửa, kê gối hoặc khăn xếp lại dưới vai bên phải, bàn tay phải đặt dưới đầu, dùng tay trái khám ngực phải (chụm các ngón tay lại dùng phần thẳng ngón tay day tròn tìm khối u hoặc mảng dày), bắt đầu sờ phần hõm nách tìm hạch và khối u sau đó sờ từ bờ ngoài của vú, sờ vòng quanh vú theo những đường vòng tròn nhỏ dần, cuối cùng là vùng sau núm vú nhằm tìm một cục u (khối u, khối bướu). Khi khám vú trái thì đổi ngược tư thế lại. Nếu thực hiện tốt các bước trên sẽ phát hiện được ung thư vú ở các giai đoạn rất sớm hoặc với các khối u với kích thước dưới 1cm và không có di căn hạch. Lợi ích của phương thức này là một phương thức tự phát hiện sớm các u cục ở vú nói chung và ung thư nói riêng, không tốn kém.
Siêu âm vú
Nên kiểm tra 3 - 6 tháng/ lần, đây là phương tiện chẩn đoán tốt, không xâm lấn, không đau, giá cả phù hợp túi tiền người Việt Nam. Điều đáng nói là đa số nhũ người Việt nam có kích cỡ vừa, ít mỡ, không to như người châu Âu, nên siêu âm là có giá trị cao. Siêu âm tuyến vú là phương tiện đang sử dụng phổ biến và rộng rãi ở nước ta, là một phương tiện khám tuyến vú an toàn, nhanh chóng, đơn giản, là thủ thuật không xâm lấn vào tuyến vú, không đau, không gây độc hại cho nên có thể thực hiện cho đối tượng, mọi lứa tuổi. Siêu âm tuyến vú có thể được thực hiện bất kỳ lúc nào của chu kỳ kinh nguyệt, kể cả lúc có thai hay đang cho con bú, giúp đánh giá được tình trạng bình thường hay phát hiện được nhiều bệnh lý của vú trong đó có ung thư.
Làm tế bào học bệnh lý tuyến vú
Đây là phương pháp chọc hút tế bào bằng kim nhỏ, với tên khoa học Fine Needle Aspiration, (FNA). Phương pháp này có các ưu điểm là đơn giản, tương đối chính xác, thực hiện nhanh, ít tốn kém, an toàn, kết quả sẽ có ngay trong lần khám bệnh đầu tiên.
Chụp nhũ ảnh
Còn gọi là X-quang tuyến vú chỉ thực hiện khi có chỉ định của bác sĩ. Đây là phương pháp dùng tia X với tần số thấp để chụp, vì là tia X nên có tác hại nhất định. Phương pháp này tốt để giúp phát hiện ung thư vú ở giai đoạn rất sớm, thường được chỉ định thích hợp với người có cặp nhũ dày, nhiều mỡ, nên được ưa chuộng ở nữ giới các nước phương tây, khi chụp đúng kỹ thuật là ép dẹp ở mỗi vú, gây đau nên đa số nữ không ưa chuộng phương pháp này.
Hiện tại chưa có phương pháp hay thuốc nào để điều trị ung nói chung hay ung thư vú nói riêng một cách hiệu quả như mong đợi, cho nên việc phát hiện sớm hay phòng bệnh là việc làm cần thiết. Muốn vậy, mỗi chị em chúng ta cần tránh căng thẳng trong công việc, xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý, ăn ít chất béo động vật, hạn chế ăn những thực phẩm lên men có nhiều nitrit, nitrat, nitrozamin. Bổ sung khẩu phần ăn nhiều rau quả và trái cây chứa nhiều b caroten, không ăn những thực phẩm mốc (gạo, đậu, lạc…), thực phẩm có phun thuốc trừ sâu. Thường xuyên luyện tập thể dục thể thao để chống béo phì. Hạn chế dùng thuốc nội tiết tố nữ thay thế kéo dài ở thời kỳ mãn kinh. Siêu âm vú hoặc chụp nhũ ảnh định kỳ, có thể làm thêm các xét nghiệm bổ sung khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
Phụ nữ nên tự khám ngực mình từ ngày thứ 8 của chu kỳ kinh với nhịp độ mỗi tháng/ lần
BS.CKI. TRẦN QUỐC LONG
