Tuy nhiên, nhiều người có thói quen cứ thấy cơ thể bất thường là tự mua thuốc về uống. Thói quen này có hại cho sức khỏe mà chúng ta không thể lường trước được.
Lạm dụng thuốc khiến hệ miễn dịch suy yếu
Hệ miễn dịch tạo ra các kháng thể và các tế bào đặc biệt để tấn công các sinh vật lạ xâm nhập, chúng có khả năng nhận diện và phản ứng lại các tác nhân, kẻ lạ mặt xâm nhập như vi khuẩn, virus, ký sinh trùng... Hệ thống miễn dịch của cơ thể là mạng lưới của các tế bào, mô và các bộ phận bảo vệ cơ thể trước những nguy cơ bệnh tật và có thể nói đây là hàng rào phòng thủ tự nhiên của cơ thể. Đó chính là lý do mà khi bệnh nhân mới bị ho, sổ mũi, bác sĩ sẽ chỉ dặn dò người bệnh ăn uống nâng cao thể trạng, giữ vệ sinh cơ thể, mà không vội vàng kê đơn thuốc.
Nhưng lâu nay, do thói quen tự điều trị và quan niệm trong cộng đồng là: “Đói ăn rau, đau uống thuốc” nên nhiều người đã vội vàng uống thuốc ngay khi có những biểu hiện bất thường về sức khỏe. Khi mới có các triệu chứng như sốt, ho, sổ mũi đã vội dùng các loại thuốc, mà phổ biến là dùng kháng sinh. Kháng sinh là những chất có khả năng tiêu diệt vi khuẩn hay kìm hãm sự phát triển của vi khuẩn một cách đặc hiệu. Trong khi hầu hết các trường hợp sốt do viêm mũi họng, tiêu chảy, sốt... là do virus. Các thuốc kháng sinh không diệt được virus do virus hoàn toàn khác biệt với vi khuẩn, nó không phải là một tế bào hoàn chỉnh mà chỉ là một bộ gene (DNA hoặc RNA) bao quanh là lớp vỏ protein chứa nhiều kháng nguyên, nên bắt buộc phải sống ký sinh bên trong tế bào chủ mà nó xâm nhiễm. Do virus nằm trong vật chất di truyền của tế bào chủ nên nếu kháng sinh tiêu diệt thì đồng nghĩa với diệt cả tế bào chủ (của người và động vật). Virus còn có khả năng nằm ẩn mình vài năm hoặc lâu hơn trong tế bào trước khi phát bệnh và luôn thay đổi hình dạng nên có khả năng kháng lại thuốc rất cao. Điều đó dẫn đến hệ miễn dịch của cơ thể bị suy yếu và không còn khả năng chống lại kháng nguyên.
Không tùy tiện dùng thuốc trị cảm, ho.
Nếu lạm dụng kháng sinh sẽ tiêu diệt những vi khuẩn có lợi khiến cơ thể dễ bị các bệnh nhiễm khuẩn hơn. Điều này dễ nhận thấy nhất là ở trẻ em. Những trẻ uống kháng sinh nhiều thì sẽ dễ mắc bệnh nhiễm khuẩn. Trong khi đa số cảm, ho, sổ mũi, sốt... ở trẻ là do virus và “thuốc” điều trị tốt nhất là thời gian (để bệnh tự khỏi) và dùng các thuốc điều trị triệu chứng.
Chúng ta cần hiểu rằng sốt không phải là một bệnh mà chỉ là phản ứng bình thường của cơ thể khi bị nhiễm khuẩn. Sốt giúp chống lại nhiễm khuẩn bằng cách khởi động hệ miễn dịch của cơ thể. Thuốc hạ sốt chỉ được dùng khi sốt trên 38,5oC và khiến cơ thể mệt mỏi.
Hơn nữa, ho không phải là một bệnh mà là cơ chế giúp tống vi khuẩn, virus, chất nhầy ra khỏi đường hô hấp trên và hô hấp dưới. Chính dịch nhầy tiết ra từ đường hô hấp là nguồn dinh dưỡng béo bở cho vi khuẩn, cần phải tống ra ngoài nên ta không vội vã dùng thuốc ức chế phản xạ ho ngay lúc mới bị nhiễm bệnh.
Những hậu quả khó lường
Trước hết, chúng ta phải nói về nguyên nhân nào dẫn tới tình trạng lạm dụng thuốc. Đó là do bệnh nhân nhầm lẫn là kháng sinh chữa bách bệnh... nên đã dùng thuốc không đúng loại bệnh, không tuân thủ điều trị, dùng không đủ liều lượng và thời gian quy định của kháng sinh.
Việc lạm dụng thuốc không mang lại hiệu quả điều trị mà còn gây tác hại khôn lường. Trước hết là gây lãng phí, tăng chi phí điều trị trong khi hiệu quả điều trị không tăng. Tiếp theo là gây khó khăn cho việc chẩn đoán: dùng kháng sinh không kiểm soát sẽ làm lu mờ, có thể làm mất triệu chứng của những bệnh có liên quan.
Việc lạm dụng thuốc sẽ làm mất đi cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể. Người bệnh có thể gặp các tác dụng phụ không mong muốn của thuốc. Một số tác dụng phụ có thể nguy hiểm nếu không được ứng phó kịp thời. Đặc biệt nghiêm trọng là gây hậu quả kháng thuốc (đối với kháng sinh)... làm cho bệnh nhân có nguy cơ bệnh nặng hơn và có thể tử vong ngay cả khi mắc phải các bệnh thông thường.
