Lạm dụng thuốc nhỏ mũi làm co mạch - Hãy coi chừng!

Lạm dụng thuốc nhỏ mũi làm co mạch sẽ gây hậu quả xấu cho sức khỏe.

Khi bị ngạt mũi, nhỏ các thuốc loại co mạch, thuốc sẽ làm co các cơ thắt của các mao mạch, động mạch nhỏ, tĩnh mạch hang làm đẩy máu đi nơi khác làm cho hốc mũi rộng, người bệnh hết ngạt mũi và dễ thở ngay. Vì vậy mà các thuốc loại này hay bị lạm dụng. Khi lạm dụng, dùng thuốc kéo dài và lặp lại nhiều lần sẽ xảy ra hiện tượng giãn mạch thứ phát, nếu tiếp tục dùng nữa thì tình trạng giãn mạch sẽ trở nên thường xuyên hơn. Cuốn mũi sẽ phù nề và mức độ ngạt mũi của bệnh nhân sẽ tăng lên. Khi sử dụng thường xuyên thuốc co mạch, cuốn mũi bị co lại một cách cưỡng bức và dần dần hoạt động sẽ lệ thuộc vào thuốc tới một lúc nào đó sẽ trơ đối với thuốc. Ở những bệnh nhân này thường bị mất ngửi hoặc kém ngửi, mũi khô, đôi khi có đau đầu... Các thuốc thường dùng là:

Ephedrin: là loại thuốc giống thần kinh giao cảm có tác dụng co mạch, được dùng điều trị triệu chứng sung huyết mũi (thường đi kèm với cảm lạnh), viêm mũi dị ứng, viêm mũi, viêm xoang. Tuy nhiên do thuốc có tác dụng kích thích hệ thần kinh trung ương gây khó ngủ hoặc mất ngủ nên không dùng ephedrin sau 4 giờ chiều, không dùng thuốc quá 7 ngày liên tục và không dùng cho trẻ em dưới 3 tuổi. Dùng ephedrin thường xuyên hay kéo dài có thể dẫn đến hiện tượng sung huyết mũi hồi ứng, gây nghiện thuốc (phụ thuộc vào thuốc). Sau khi dùng ephedrin một thời gian có thể có hiện tượng quen thuốc, đòi hỏi phải tăng liều. Liều ephedrin dùng dưới dạng khí dung hay thuốc nhỏ mũi vẫn có thể gây tác dụng toàn thân. Ở người bệnh nhạy cảm ngay cả với liều thấp ephedrin cũng có thể gây mất ngủ, lo lắng và lú lẫn đặc biệt khi dùng đồng thời với cafein. Tự dùng thuốc quá nhiều có thể dẫn đến loạn tâm thần.

Oxymetazolin (oxymeta, oxylin, nasivion) có tác dụng làm giảm tạm thời sung huyết mũi do cảm lạnh, viêm mũi, viêm xoang, giảm sung huyết ở xoang. Mũi được thông khí trong một thời gian ngắn. Tuy nhiên có thể bị giãn mạch lại và sung huyết ở mức độ nào đó. Dùng oxymetazolin quá liều, kéo dài hoặc quá thường xuyên có thể kích ứng niêm mạc mũi đặc biệt ở trẻ em; có thể gây tác dụng phụ toàn thân như tăng huyết áp, hồi hộp lo lắng, buồn nôn, chóng mặt, đau đầu... Không nên dùng thuốc quá 1 tuần (vì dùng thuốc dài ngày có thể gây viêm mũi do thuốc) và không dùng thuốc nhỏ mũi oxymetazolin 0,05% cho trẻ em dưới 6 tuổi.

Naphazolin (rhinex) và xylometazolin (otilin, otrivin, xylolalan) có cấu trúc và tác dụng dược lý như oxymetazolin có tác dụng trị nghẹt mũi do viêm mũi và viêm xoang. Tuy nhiên thuốc cũng có những tác dụng không mong muốn như: buồn nôn, nhức đầu, mất ngủ, lú lẫn... dùng quá liều có thể gây sung huyết hay chảy mũi.

BS. Đinh Ngọc San