Bệnh nhân N.T.H bị hen phế quản đã lâu, đi khám và được bác sĩ kê đơn thuốc. Tuy nhiên, sau một thời gian, chị tự động bỏ các loại thuốc dự phòng hen mà chỉ giữ lại lọ thuốc giãn phế quản dùng để cắt cơn, nghĩa là khi nào lên cơn khó thở thì chị xịt thuốc. Nhưng rồi càng ngày chị H. xịt thuốc giãn phế quản phải tăng liều mới thấy hiệu quả và cơn hen ngày một dày lên.
Theo BS.Ngô Đức Hùng (Bệnh viện Đại học Y), chị H. cũng giống nhiều bệnh nhân khác, đang rơi vào tình trạng “cơn hen kiểm soát mình” do lạm dụng thuốc cắt cơn và điều trị không đúng. BS. Hùng cho biết thêm: Khi trực cấp cứu, gặp không ít các trường hợp hôn mê sau ngừng tim ở người bệnh xuất hiện cơn hen phế quản ác tính. Khai thác lại quá trình dùng thuốc, thì gia đình đều đưa ra những lọ thuốc xịt cắt cơn. Hầu hết, không mấy ai trong số này dùng thuốc dự phòng hen đều đặn. Những trường hợp này xuất phát điểm ban đầu giống bệnh nhân H, lạm dụng thuốc giãn phế quản để cắt cơn mà coi nhẹ điều trị dự phòng. Hậu quả liều thuốc giãn phế quản bị trơ dần cuối cùng lên cơn co thắt ác tính, rồi ngừng tim. Nhóm bệnh nhân này tiên lượng chết não rất cao.
Thuốc cắt cơn hen chỉ dùng khi thật cần thiết.
Theo BS.Hùng, để ngăn chặn nguy cơ cơn hen, bệnh nhân hen phải tuân thủ điều trị và dùng thuốc đúng cách. Bệnh hen xuất hiện theo cơn, không ai biết nó sẽ xuất hiện lúc nào. Vậy nên bệnh nhân hen cần phải dùng song song 2 loại thuốc là thuốc cắt cơn và thuốc dự phòng.
Thuốc cắt cơn hen có thể hiểu đơn giản là thuốc giảm triệu chứng khó thở, có tác dụng làm cơ trơn của khí quản giãn ra giúp không khí vào phổi dễ dàng. Nó tác dụng rất nhanh nên người bệnh sẽ đỡ khó thở ngay. Đó cũng là lý do khiến nhiều người lạm dụng nhóm này mà bỏ quên nhóm dự phòng hen.
Các hoạt chất giãn phế quản tác dụng ngắn thường được sử dụng: salbutamol, fenoterol, terbutalin. Lưu ý thuốc không dùng hàng ngày, chỉ dùng khi lên cơn hen. Bệnh nhân hen cần ghi nhớ phải luôn mang thuốc này bên người, nhưng không được lạm dụng. Trong trường hợp có cơn hen phế quản nhiều lần trong 1 tuần, có nghĩa là bệnh hen chưa được kiểm soát, người bệnh cần đến bác sĩ chuyên khoa để được khám, tư vấn và chỉnh liều thuốc điều trị duy trì phù hợp.
Thuốc dự phòng hen là thuốc dùng để giảm nguy cơ xuất hiện cơn co thắt khó thở. Thuốc được chỉ định dùng dài hạn, duy trì hàng ngày giúp dự phòng các triệu chứng hen. Nếu dùng đúng và thường xuyên theo chỉ định, thuốc sẽ làm giảm co thắt đường dẫn khí hoặc làm giảm viêm đường dẫn khí hoặc cả hai và số lần phải dùng thuốc cắt cơn sẽ giảm đi.
Các thuốc dự phòng hen suyễn bao gồm corticosteroid dạng hít, các thuốc giãn đường dẫn khí (thuốc đồng vận beta 2) tác dụng kéo dài, các kháng thụ thể leukotrien, theophylin, tiotropium... Trong đó 2 loại chính là corticosteroid dạng hít và các thuốc giãn đường dẫn khí tác dụng kéo dài.
Các hoạt chất corticosteroid hít thường được sử dụng: beclomethasone, budesonide, fluticasone. Các hoạt chất giãn đường dẫn khí tác dụng kéo dài thường được sử dụng: salmeterol, formoterol. Kháng thụ thể Leukotrien thường được sử dụng là montelukast.