Testosteron là hormon sinh dục nam, có tác dụng mạnh trên sự đồng hóa và trên đặc tính giới. Nó là nhân tố quyết định đến việc hình thành những đặc điểm của đàn ông, biến một cậu nhỏ thành một chàng thanh niên nam tính và mạnh mẽ... Tuy nhiên, loại thuốc này cũng có những tác dụng phụ nguy hiểm.
Vai trò của testosteron
Testosteron có tác động mạnh vào trung khu tình dục trên vùng dưới đồi, có tác dụng kích thích mạnh sự ham muốn tình dục. Sự hưng phấn ham muốn tình dục là hoạt động của hệ thần kinh dựa trên những kích thích sinh dục. Tất cả những kích thích thuộc dạng kích thích sinh dục như nhìn một bức tranh gợi cảm, động chạm vào vùng nhạy cảm, ôm hôn... là những kích thích sinh dục điển hình. Biểu hiện của kích thích sinh dục trên nam giới chính là ham muốn khiến cương cứng dương vật nếu như không bị chứng rối loạn cường dương.
Testosteron không có tác dụng làm cương cứng trực tiếp dương vật vì nó không phải là chất có thể làm thay đổi lưu lượng máu (một yếu tố quyết định nhất tới chuyện có cương hay là không) tới cơ quan sinh dục, nhưng nó có thể tác động một cách gián tiếp làm tăng hưng phấn trung tâm tình dục, khiến trung tâm này giải phóng nhiều chất trung gian NO. Nhờ có NO mà mao mạch thể hang vô cùng nhạy cảm có thể giãn ra để tăng lưu lượng máu tới bộ phận sinh dục nam giới. Chính vì tác dụng này mà nó còn được gọi là thuốc kích dục.
Tuy nhiên, cũng giống như mọi thuốc khác, testosteron cũng chỉ có giới hạn nhất định trong khắc phục chứng bệnh giảm ham muốn. Vì hệ thần kinh vốn rất nhạy cảm, dễ trở nên “trơ” với những gì quá quen thuộc. Vì vậy, nếu sử dụng quá nhiều thì sẽ có một lúc nào đó, trung tâm tình dục sẽ “lãnh cảm” với chính testosteron.
Không nên sử dụng thuốc một cách bừa bãi. Ảnh minh họa.
Và mặt trái của thuốc
Các mặt trái của testosteron chính là do những tác dụng chính của hormon này sở hữu. Thứ nhất, vô cùng đáng ngại là nó làm nam tính hoá. Có tác dụng phụ này là vì nó là một chất làm biến đổi giới tính mạnh mẽ, làm xuất hiện những đặc điểm giới tính nam đặc trưng và duy trì cho đến hết đời. Các đặc điểm ấy bao gồm mọc nhiều lông chân, lông tay, lông mu, lông nách, mọc nhiều râu. Tóc trở lên cứng hơn, da xù xì hơn. Cơ bắp trở lên rắn chắc cuồn cuộn... Chính testosteron đã làm một cậu bé “nhẵn thín” trở nên rậm rạp và giọng nói thì ồm ồm đặc trưng. Mặt tự nhiên đầy trứng cá vì tuyến bã hoạt động quá mạnh. Nếu chúng ta sử dụng các thuốc dạng này quá nhiều thì việc xuất hiện những đặc điểm giới tính thứ phát là đương nhiên và nếu bạn là nữ thì bạn sẽ mang những đặc điểm con trai lúc nào không hay.
Thứ hai, đó là do thuốc làm ức chế hoạt động của tuyến yên. Tuyến yên là một tuyến được coi là tuyến nội tiết tổng chỉ huy cho toàn hệ thống nội tiết. Nó sẽ tiết ra những chất kích thích để sản xuất các hormon thứ cấp dưới nó nhưng lại là những hormon trực tiếp của các cơ quan trong đó có hormon sinh dục nam testosteron. Sự tổng hợp và sản xuất ra testosteron nhất loạt tuân theo sự điều khiển của tuyến yên. Khi chúng ta sử dụng thuốc kích dục chứa hormon sinh dục nam khiến cơ thể dư thừa testosteron. Điều này được báo về trung tâm chỉ huy tuyến yên làm tuyến yên giảm hoạt động để hạ thấp hoá nồng độ chất nam tính trong máu. Vô hình trung, sau một thời gian, tuyến yên bị suy. Cơ thể không còn khả năng sản xuất đủ hormon sinh dục nữa vì thiếu sự kích thích của tuyến này. Hiện tượng này làm suy giảm số lượng và chất lượng tinh trùng vì thiếu hụt testosteron thứ cấp. Ở một mức độ báo động nào đó, nó có thể làm vô sinh.
Một rối loạn bệnh lý khác đáng chú ý đó là tổn thương gan do thuốc. Cần nhớ một quy luật là thuốc được chuyển hoá đầu tiên ở gan nên việc sử dụng dẫn chất của hormon sinh dục nam sai quy cách có thể làm tổn thương tế bào gan. Tổn thương tế bào gan đã được ghi nhận ở trường hợp điều trị vô sinh dài ngày bằng testosteron với biểu hiện là viêm gan vàng da do ứ mật. Đặc biệt là với các dẫn xuất của nhóm 17 alkyl như ethylestrenol, stanozolol, danazol, oxymetholone. Mặc dù những tổn thương này là có thể hồi phục được nhưng nó sẽ gây ra nhưng tổn thương của tế bào gan. Vì thế, trong chiến lược quản lý bệnh, người ta không sử dụng thuốc này cho người bị bệnh gan.
Ngoài các tác dụng trên thì thuốc còn gây ra những tác dụng khác nữa như rối loạn mỡ máu, ham muốn tình dục không kiểm soát nhưng đó là những tác dụng phụ ít gặp.
Để dùng thuốc được an toàn, không nên sử dụng thuốc một cách bừa bãi. Trường hợp sử dụng thuốc để điều trị dậy thì chậm hay vô sinh do thiếu hụt testosteron cần phải được theo dõi cẩn thận. Không nên lạm dụng thuốc này trong việc chỉ để tăng hay có thêm ham muốn tình dục, vì thuốc tác động vào hệ nội tiết, một hệ thống vô cùng nhạy cảm và phức tạp nên rất dễ xảy ra những rối loạn khó kiểm soát.
BS. Nguyễn Huyền Trang
