Kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV - rào cản với việc tiếp cận dự phòng, chăm sóc và điều trị bệnh

Có nên kỳ thị người nhiễm HIV?

Theo quy định tại Khoản 4, Điều 2 Luật Phòng, chống nhiễm virus gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) 2026 (được sửa đổi năm 2020): Kỳ thị người nhiễm HIV là thái độ khinh thường hay thiếu tôn trọng người khác vì biết hoặc nghi ngờ người đó nhiễm HIV hoặc vì người đó có quan hệ gần gũi với người nhiễm HIV hoặc bị nghi ngờ nhiễm HIV.

Đồng thời tại Điều 8 Luật này cũng quy định những hành vi bị nghiêm cấm trong phòng, chống nhiễm virus gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) là cấm "Kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV".

Theo đó không nên kỳ thị người nhiễm HIV bởi vì, sự kỳ thị gây ra nỗi đau về tinh thần, khiến người bệnh cảm thấy bị cô lập, mặc cảm, tự ti, thậm chí dẫn đến ý nghĩ tiêu cực hoặc tìm đến cái chết.

Kỳ thị người nhiễm HIV làm hạn chế các quyền cơ bản của công dân như quyền được chăm sóc sức khỏe, học tập, làm việc, kết hôn. Làm người bệnh lo sợ, giấu bệnh, ngại tiếp cận các dịch vụ y tế, không đi xét nghiệm, không điều trị, hoặc điều trị không đều đặn.

Việc không tuân thủ điều trị làm virus không bị ức chế, tăng nguy cơ lây nhiễm ra cộng đồng và có thể làm phát sinh chủng HIV kháng thuốc.

Kỳ thị người nhiễm HIV sẽ ảnh hưởng đến công tác phòng, chống HIV/AIDS. Làm công tác dự phòng, chăm sóc và điều trị trở nên khó khăn hơn, khiến dịch bệnh khó kiểm soát.

Thay vì kỳ thị người nhiễm HIV, mỗi người dân nên tăng cường sự hiểu biết đúng đắn về các đường lây truyền và cách phòng tránh HIV.

Chia sẻ, cảm thông và hỗ trợ người nhiễm HIV để họ sống tích cực, tuân thủ điều trị và tiếp tục cống hiến cho gia đình, xã hội. Đảm bảo quyền lợi cho người nhiễm HIV trong mọi lĩnh vực của đời sống (y tế, giáo dục, việc làm, cộng đồng).

Đâu là nguyên nhân gây ra kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến người nhiễm HIV/AIDS?

Chia sẻ trên Báo Sức khỏe & Đời sống, tiến sĩ Khuất Thu Hồng (chuyên gia nghiên cứu về giới tính, tình dục, sức khỏe tình dục và HIV/AIDS) cho biết, có nhiều yếu tố góp phần gây ra sự kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV. Hầu hết các yếu tố này xuất phát từ sự thiếu hiểu biết của mọi người về những thông tin cơ bản về HIV và kết quả là họ lo sợ về những người nhiễm HIV.

Ví dụ, những lầm tưởng về cách lây lan của HIV có thể khiến mọi người sợ ôm người nhiễm HIV hoặc từ chối sử dụng nhà vệ sinh sau khi người nhiễm HIV đã sử dụng nó. Hơn nữa, hầu hết những người nhiễm HIV đều mắc bệnh này qua quan hệ tình dục hoặc tiêm chích ma túy.

Những hành vi này thường đã bị kỳ thị trong xã hội và có thể đi kèm với niềm tin đạo đức đã tồn tại từ trước. Nên nhiều người mặc định rằng HIV chỉ ảnh hưởng đến gái mại dâm hoặc những người nhiễm HIV có thể tự động bị gắn mác là đồng tính/lưỡng tính, người tiêm chích ma túy, người không chung thủy...

Kỳ thị liên quan đến HIV là định kiến, nhận thức, hành vi và hành động mang tính phân biệt đối xử về HIV, các bệnh liên quan đến HIV/AIDS, các hoạt động liên quan đến nhiễm HIV và người nhiễm HIV.

Sự kỳ thị có thể có nhiều hình thức như:

- Xa lánh và cô lập: Không giao tiếp, tránh tiếp xúc do sợ lây nhiễm.

- Cho rằng người nhiễm HIV có lối sống không lành mạnh, sai trái.

- Từ chối cho thuê nhà, tham gia hoạt động cộng đồng, hoặc giữ vai trò lãnh đạo.

- Tại cơ sở khám chữa bệnh, nhân viên y tế từ chối điều trị hoặc có thái độ thô lỗ.

- Tiết lộ thông tin cá nhân người nhiễm HIV mà chưa có sự đồng ý của người bệnh.

- Đối với trẻ em, thanh thiếu niên có thể bị từ chối nhập học, bị kỳ thị, bắt nạt.

- Tại các cơ sở làm việc, người nhiễm HIV có thể bị sa thải, từ chối không tuyển dụng.

- Khi ốm đau, người nhiễm HIV không nhận được sự chăm sóc, hỗ trợ từ gia đình.

- Cha, mẹ bỏ rơi con chưa thành niên nhiễm HIV.

Hướng tới chấm dứt dịch bệnh HIV/AIDS, không còn kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm bệnh

Trên Báo Nhân dân, PGS.TS Phan Thị Thu Hương (nguyên Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS - Bộ Y tế) cho biết, theo mục tiêu của Chiến lược quốc gia đến năm 2030 hướng tới tầm nhìn "ba không" của Liên Hợp Quốc: Không còn người nhiễm mới HIV, không còn người tử vong do AIDS và không còn kỳ thị, phân biệt đối xử với HIV/AIDS.

Để đạt mục tiêu đề ra, những năm qua, Bộ Y tế triển khai hàng loạt biện pháp dự phòng phơi nhiễm, phối hợp linh hoạt phác đồ điều trị bằng thuốc ARV (thuốc kháng vi-rút) đã giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người nhiễm HIV và giảm đáng kể nguy cơ lây truyền. Theo thống kê của Cục Phòng, chống HIV/AIDS, ước tính hiện nay có hơn 267.000 người nhiễm HIV trên cả nước. Năm 2024 giảm cả về số người nhiễm mới và số người tử vong so với năm 2023.

Tính đến giữa năm 2024, trên toàn quốc có 181.558 người nhiễm HIV đang được điều trị bằng thuốc kháng vi-rút (ARV), trong đó có 2.466 trẻ em dưới 15 tuổi, tại các cơ sở y tế trên cả nước.

Mặc dù Việt Nam đang là một trong những nước điều trị dự phòng lây nhiễm và điều trị HIV/AIDS được đánh giá cao trong khu vực và trên thế giới, nhưng số nhiễm mới hằng năm vẫn ở mức hơn 10.000 người/năm. Số điều trị ARV, hiện nay mới đạt 83%, trong khi đó vẫn còn khoảng 40.000 người nhiễm HIV biết được tình trạng mà chưa tham gia điều trị ARV và khoảng 30.000 người chưa biết tình trạng HIV. Với những lý do nêu trên, hiện có khoảng 70.000 người nhiễm HIV chưa được điều trị ARV. Đây là một thách thức, khó khăn lớn và là nguyên nhân làm lây nhiễm HIV ra cộng đồng.

Theo đánh giá của Tổ chức Y tế thế giới, Việt Nam đang trong giai đoạn dịch tập trung ở các nhóm có hành vi nguy cơ lây nhiễm cao như: nhóm nghiện chích ma túy, nam quan hệ tình dục đồng giới, phụ nữ bán dâm… Người nhiễm HIV trong nhóm tuổi (15-29) và (30-39) vẫn đang chiếm tỷ lệ lớn và nguyên nhân lây nhiễm qua quan hệ tình dục và đường máu vẫn chiếm tỷ trọng cao.

Bên cạnh đó, người nhiễm HIV thường khó tiếp cận các dịch vụ y tế và cơ hội việc làm do sự kỳ thị từ xã hội. Về địa bàn, dịch HIV đang tập trung chủ yếu tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Thành phố Hồ Chí Minh và Đông Nam Bộ (chiếm tới gần 70% số ca phát hiện nhiễm mới). Tuy nhiên trong những năm gần đây, các số liệu cảnh báo dịch cho thấy các khu vực miền núi phía bắc và Tây Nguyên đang tiềm ẩn các nguy cơ làm gia tăng lây nhiễm HIV.

Để ứng phó với HIV/AIDS, Việt Nam đã và đang triển khai đa dạng mô hình cung cấp dịch vụ tư vấn xét nghiệm HIV tại cơ sở y tế, cộng đồng, tự xét nghiệm HIV, cung cấp sinh phẩm qua website được mở rộng về số lượng và đa dạng dịch vụ bảo đảm trong tiếp cận dịch vụ; mở rộng tại cộng đồng và trong trại giam, bảo đảm K=K (không phát hiện = không lây truyền); bảo đảm điều trị ARV kết hợp đồng nhiễm viêm gan C, các bệnh không lây nhiễm… theo hướng tiếp cận điều trị lấy con người làm trung tâm.

Điều trị đồng nhiễm HIV: Bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống

SKĐS - Việc tăng cường điều trị đồng nhiễm HIV và các bệnh lý như viêm gan B, viêm gan C, lao nhằm mục tiêu giảm tỷ lệ tử vong, nâng cao hiệu quả điều trị tổng thể cũng như chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Bệnh lý thần kinh do HIV - Biến chứng thường gặp ở người nhiễm lâu năm

SKĐS - Bệnh lý thần kinh là một trong những biến chứng phổ biến của HIV, đặc biệt ở người nhiễm lâu năm hoặc lớn tuổi. Dù HIV hiện đã được kiểm soát hiệu quả, tổn thương thần kinh vẫn là vấn đề ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Quốc gia đầu tiên trên thế giới loại trừ lây truyền HIV, giang mai và viêm gan B từ mẹ sang con

SKĐS - Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vừa công nhận Maldives là quốc gia đầu tiên đạt được ba mục tiêu loại trừ — chấm dứt lây truyền từ mẹ sang con của HIV, giang mai và viêm gan B. Thành tựu này đánh dấu bước tiến lớn trong y tế công cộng và chăm sóc sức khỏe bà mẹ - trẻ em toàn cầu.