Kinh nghiệm từ Lào Cai trong nỗ lực triển khai truyền thông về nuôi con bằng sữa mẹ và thực hành dinh dưỡng

Sữa mẹ - Nguồn dinh dưỡng quan trọng trong những năm đầu đời của trẻ

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Vì trong sữa mẹ có đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho trẻ, bao gồm chất đường, chất béo, chất đạm, vitamin, khoáng chất và nước với tỷ lệ hợp lý nên trẻ dễ hấp thu và dễ tiêu hóa hơn sữa công thức. Sữa mẹ chứa nhiều kháng thể giúp phòng chống một số bệnh nhiễm khuẩn ở trẻ như bệnh đường ruột, hô hấp; các bệnh ở tai, mũi, họng; dị ứng, hen suyễn…Tỷ lệ các khoáng chất (canxi, photpho và magie) và vitamin có trong sữa mẹ phù hợp với sự phát triển của trẻ nên dễ hấp thu, trẻ bú mẹ ít bị còi xương và thiếu máu.

Khi trẻ bú mẹ, nằm trong vòng tay yêu thương của người mẹ, sự gần gũi, âu yếm, nói chuyện của mẹ với trẻ sẽ hình thành mối quan hệ gần gũi, yêu thương, trẻ đỡ quấy khóc, phát triển tốt về tinh thần; đồng thời giúp mẹ tránh được nguy cơ bị trầm cảm sau sinh. Việc cho trẻ bú mẹ còn giúp mẹ sớm phát hiện ra các bất thường ở trẻ, giúp việc chăm sóc trẻ tốt hơn.

Ngoài lợi ích cho sức khỏe của trẻ, việc cho trẻ bú sữa mẹ còn mang lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe của người mẹ: Giúp người mẹ giảm cân tự nhiên; co hồi tử cung, phòng chảy máu sau sinh; giúp giảm nguy cơ bị ung thư vú, buồng trứng hoặc ung thư tử cung; giảm nguy cơ loãng xương và đái tháo đường. Bên cạnh đó, nuôi con bằng sữa mẹ có mối liên hệ mật thiết với việc bảo vệ môi trường. Sữa mẹ là nguồn tài nguyên có thể tái tạo và không gây ô nhiễm, không giống như sữa công thức phải tiêu tốn nhiên liệu để sản xuất và vật liệu để đóng gói, những vật dụng đi kèm khi sử dụng. Sữa mẹ tham gia vào chuỗi cung cấp thực phẩm bền vững khi đáp ứng 100% nhu cầu dinh dưỡng của trẻ trong sáu tháng đầu đời, đáp ứng ít nhất 50% nhu cầu dinh dưỡng của trẻ từ 6 đến 12 tháng tuổi; 1/3 nhu cầu dinh dưỡng của trẻ từ 12 đến 24 tháng tuổi. Như vậy, nuôi con bằng sữa mẹ giúp đảm bảo chuỗi tiêu thụ bền vững và cải thiện môi trường sống. Ngoài ra, nuôi con bằng sữa mẹ còn giúp tiết kiệm chi phí nuôi dưỡng, chăm sóc y tế cho trẻ, góp phần xóa nghèo, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Các mô hình triển khai thành công thúc đẩy nuôi con bằng sữa mẹ tại Lào Cai

Ngay khi Quyết định 1896/QĐ-TTg ngày 25/12/2019 của Thủ tướng Chính phủ ban hành “Chương trình chăm sóc dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời nhằm phòng chống suy dinh dưỡng bà mẹ, trẻ em, nâng cao tầm vóc người Việt Nam”, Lào Cai đã rất nhanh chóng đưa ra các sáng kiến triển khai các mô hình thúc đẩy việc nuôi con bằng sữa mẹ.

Trong đó, phải kể đến các buổi hướng dẫn thực hành dinh dưỡng cho bà mẹ nuôi con nhỏ. Cụ thể, tại Trạm Y tế Mường Khương, các cán bộ y tế đã tuyên truyền cho các bà mẹ, người chăm sóc trẻ hiểu về nguyên nhân dẫn đến suy dinh dưỡng, tác hại và biện pháp phòng, chống suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ. Bên cạnh đó, cũng thông tin cách nuôi con, phòng bệnh cho trẻ và dinh dưỡng cho bà mẹ mang thai.

Trước đây, nhiều bà mẹ chăm sóc con dựa trên kinh nghiệm, bởi vậy, cách chế biến còn đơn giản, chưa đúng cách, chưa biết kết hợp các nguyên liệu để thức ăn của trẻ đảm bảo dinh dưỡng. Sau khi được cán bộ y tế tuyên truyền, hướng dẫn trực tiếp họ đã thực hành tốt hơn. Những buổi thực hành dinh dưỡng trong cộng đồng thu hút đông phụ nữ đến lắng nghe, học hỏi.

Để công tác phòng, chống suy dinh dưỡng cho trẻ em đạt hiệu quả cao, Trung tâm Y tế Mường Khương đã tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho cộng tác viên dinh dưỡng thuộc 10 xã vùng 3, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng thực hành trong triển khai các hoạt động thuộc chương trình mục tiêu quốc gia. Đồng thời, duy trì các hoạt động truyền thông về dân số và phát triển thông qua các loại hình truyền thông trực tiếp tại các buổi họp thôn, thăm hộ gia đình, hội nhóm... 

Bên cạnh đó, Trung tâm Y tế Mường Khương duy trì mô hình cải thiện thực hành nuôi dưỡng trẻ nhỏ dựa vào cộng đồng tại 16 xã; tổ chức tốt các hoạt động cân, đo theo dõi suy dinh dưỡng đối với trẻ dưới 5 tuổi 1 lần/năm và cấp phát sản phẩm phục hồi dinh dưỡng cho trẻ; đồng thời, phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể tại địa phương để công tác truyền thông thêm sâu, rộng và hiệu quả.

Mô hình Câu lạc bộ “Nuôi con bằng sữa mẹ” 

Xã Xuân Giao, Gia Phú, Bình Minh, Thống Nhất là 4 xã được Hội LHPN Lào Cai lựa chọn làm điểm xây dựng CLB “Nuôi con bằng sữa mẹ”. Đây là một trong những mô hình điểm về công tác chăm sóc sức khoẻ sinh sản, phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em dành cho các bà mẹ trong độ tuổi chuẩn bị kết hôn, chuẩn bị sinh con và đang nuôi con bằng sữa mẹ.

Sau khi thành lập các CLB, Hội LHPN Lào Cai đã tổ chức tập huấn cho Ban chủ nhiệm (BCN) CLB và uỷ viên BCH Hội phụ nữ 04 xã về kiến thức, kỹ năng điều hành sinh hoạt CLB.

Từ những kiến thức được tập huấn, BCN các CLB đã linh hoạt, sáng tạo cụ thể hoá các nội dung sinh hoạt theo từ tài liệu quyển cẩm nang “Nuôi con bằng sữa mẹ”, lồng ghép với các hoạt động văn hoá văn nghệ, các tiểu phẩm, trò chơi.... Do đó đã thu hút các thành viên tích cực tham gia sinh hoạt CLB. Các câu lạc bộ đã tổ chức được trên 70 kỳ sinh hoạt, thu hút trên 2.600 lượt người tham dự (tỷ lệ tham gia sinh hoạt trung bình đạt 96,6%), trong các kỳ sinh hoạt đều có đại diện các ngành, các thôn/bản tại nơi có CLB tham dự. 100% chị em đều rất phấn khởi, tích cực tham gia CLB. Qua khảo sát, phỏng vấn và giám sát đã có trên 75% thành viên CLB đã nắm chắc được các kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ và áp dụng các kiến thức vào thực tế nuôi con một cách khoa học và đầy đủ hơn...

Hoạt động của các CLB trong thời gian qua không những có tác động trực tiếp đối với các thành viên tại các CLB, mà còn có ảnh hưởng tích cực đối với việc nâng cao nhận thức cho người dân tại cộng đồng kiến thức về làm mẹ an toàn, chăm sóc trẻ sơ sinh, phụ nữ khi mang thai, nuôi con bằng sữa mẹ, nuôi dạy con tốt, phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em cho các bà mẹ trong độ tuổi sinh đẻ và đang nuôi con nhỏ. Các nội dung này cũng được truyền tải thông qua hệ thống phát thanh công cộng của các xã, phường thụ hưởng chương trình.