Bệnh nhân Trần N.M. 62 tuổi (năm 2001), quê ở Nghệ An. Bệnh nhân được người nhà đưa đến: Trước đó, bệnh nhân sốt, người mệt mỏi, mặt và môi tím tái, khó thở, đau tức vùng ngực, thỉnh thoảng ho khạc ra chất dịch nhầy, tim đập nhanh, hồi hộp, huyết áp 150/90mmHg, hai bàn chân phù nhẹ. Theo người nhà lúc đó cho biết: “Bệnh nhân vào Bệnh viện Bạch Mai, được chẩn đoán suy tim do tràn dịch ứ nước ngoài màng tim, tắc động mạch phổi. U mỡ cạnh cửa màng ngoài tim. Chỉ định phẫu thuật tim cấp cứu. Bệnh nhân sợ nên xin ra viện”, đem đến chúng tôi xin điều trị với nguyện vọng còn nước còn tát.
Theo Đông y, bệnh nhân mắc chứng “Thủy khí lăng tâm” do tâm (tim) thận dương hư. Chứng tâm thận dương hư trong Đông y phần nhiều do dương khí của tâm kém thủy ẩm nghịch lên, thuộc loại đình ẩm là do nước ứ đọng ở dưới tâm (ngoài màng tim). Tâm vốn chủ hỏa nhưng lại sợ thủy, khi nước ứ đọng ở màng tim, bệnh nhân thấy người nóng khó chịu, tâm hồi hộp, đoản hơi khó thở, mặt tím tái người mệt mỏi, đau tức vùng ngực, xem lưỡi: lưỡi dày đen, có nhiều nốt ứ huyết, mạch trầm tế sác vô lực…
Hình ảnh tràn dịch màng tim.
Điều trị: Ôn dương, lợi thủy, trấn nghịch, trừ hồi hộp.
Bài thuốc: bạch linh 20g, bạch truật 12g, quế chi 12g, cam thảo (sống) 12g, phụ tử (chế) 12g, can khương 8g, mạch môn 8g, đan sâm 16g, ngũ vị tử 6g, đảng sâm 16g, trạch tả 12g, bạch mao căn 30g, xa tiền tử, xa tiền thảo 16g, long cốt 20g, xuyên bối mẫu 8g, thạch xương bồ 12g, hắc táo nhân 20g, viễn chí 12g, hoàng liên 12g. Sắc uống ngày 1 thang chia uống 3 lần trước khi ăn.
Cho uống 3 thang đầu, bệnh nhân thấy người nhẹ, đỡ mệt, ngực đỡ tức, da hết tím tái. Bài thuốc trên gia thêm nhục quế 8g, cho uống tiếp 15 thang bệnh nhân khỏi hẳn. Yêu cầu bệnh nhân đi làm siêu âm tim, màng tim hết dịch, động mạch phổi bình thường. Tiếp tục dùng 12 thang bài thuốc trên bỏ bạch mao căn, xa tiền thảo, bệnh nhân mang về nhà điều trị. Đợt sau cho uống bài “Bát vị” phối hợp bài “Bổ trung ích khí” gia giảm để bổ tỳ bổ khí dưỡng huyết, phục hồi sức khỏe. Sau 90 ngày điều trị, bệnh nhân khỏi hoàn toàn.
Hàng năm, bệnh nhân ra kiểm tra cả Tây y và Đông y, sức khỏe bình thường. Năm 2014, bệnh nhân kiểm tra tim mạch, động mạch vành hẹp liên thất phải, trái 30% nhưng bệnh nhân không thấy có triệu chứng gì khó chịu. Năm nay, bệnh nhân đã 77 tuổi.
Ngày 9/7/2016, đến kiểm tra Đông y: mạch huyền đới trầm, chất lưỡi tươi nhuận, sức khỏe bình thường, bệnh nhân hàng ngày vẫn tập luyện, lao động nhẹ, ăn uống, bình thường, ngủ hay mê. Kết hợp với chẩn đoán của Tây y, chúng tôi cho bài thuốc “Thông mạch tán” gia giảm để điều trị chứng hẹp mạch vành. Trong Đông y có 18 loại chứng bệnh thuộc về tâm (tim) mạch. Nhưng tạng tâm lại có quan hệ mật thiết với các phủ tạng khác, nhất là tạng thận và tạng can (gan).
Vấn đề đặt ra trong chẩn đoán là do bản thân tạng tâm hư hay tạng phủ khác hư liên lụy đến tạng tâm. Trong trường hợp bệnh nhân này là do thận dương hư, thận khí bị tổn thương làm liên lụy đến tâm. Kết hợp phương pháp vọng văn vấn thiết của Đông y. Qua biện chứng lập pháp chính xác, sau đó mới đặt ra cách điều trị. Dùng thuốc cũng phải linh hoạt, trong trường hợp này phải lấy ôn dương bổ thận đi đôi với trục thủy. Thận chủ thủy, tâm chủ hỏa nhưng hỏa luôn luôn bị thủy lấn át cho nên phải làm cho hỏa mạnh lên để khống chế thủy, đưa thủy về nguồn để hỏa được yên, đó là cách chẩn đoán, điều trị trong trường hợp cụ thể này.
