Kinh hoàng hàng trăm người nhiễm sán dây lợn

Đây là kết quả sau từ công tác giám sát của Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TP.HCM hồi tháng 4 vừa qua. Các chuyên gia đã phát hiện ổ bệnh sán dây lợn (Taenia solium) từ những con lợn ở thôn Bù Gia Phúc I, xã Phú Nghĩa, huyện Bù Gia Mập (Bình Phước). Sau đó nhiều trường hợp người nhiễm bệnh sán dây lợn ở địa phương này và các xã lân cận đã được phát hiện.

Mẫu sán dây thu hồi tại Phòng khám bệnh Chuyên khoa Ký sinh trùng, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TP.HCM

Sau khi có kết quả xét nghiệm thấy lợn bị nhiễm ấu trùng sán dây lợn, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TP. HCM đã kết hợp với Trung tâm Y học Dự phòng Quân đội phía nam (Bộ Quốc phòng) và các đơn vị y tế địa phương tiến hành điều tra xét nghiệm máu chẩn đoán huyết thanh bệnh ấu trùng sán dây lợn ở người tại các xã của khu vực (Phú Nghĩa, Đak Ơ, Bù Gia Mập của huyện Bù Gia Mập, Bình Phước).

“Kết quả cho thấy, 108/904 mẫu máu nhiễm ấu trùng sán dây lợn, chiếm tỷ lệ 11,95 %. Trong đó: Xã Phú Nghĩa chiếm 9,19 % (26/283 mẫu xét nghiệm); Xã Đăk Ơ 14,9 % (48/322 mẫu xét nghiệm); Xã Bù Gia Mập chiếm 11,37 % (34/299 mẫu xét nghiệm).

Đây là một tình trạng nhiễm bệnh rất cao, khả năng lây lan rất lớn do tập quán chăn nuôi lợn thả rong, ăn uống, sinh hoạt của nhân dân khu vực liên quan nhiều đến nhiễm bệnh từ thịt lợn chưa nấu chín,” TS. Lê Thành Đồng cảnh cáo.

TS. Đồng cho biết, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TP.HCM đã thông báo cho y tế địa phương về tình trạng nói trên để phối hợp tổ chức phòng chống dịch bệnh cho nhân dân.

“Tuy nhiên, đến nay việc điều trị cho những người nhiễm bệnh chỉ được thực hiện một số rất ít, có thể do ở cơ sở y tế địa phương thiếu thuốc điều trị, các biện pháp tuyên truyền vệ sinh ăn uống, vệ sinh môi trường chưa được giải quyết triệt để.

Điều rất đáng quan tâm là tình trạng nhiễm bệnh này có thể xảy ra ở nhiều địa phương có phong tục, tập quán và tình trạng chăn nuôi lợn thả rông tương tự như ở các xã của huyện Bù Gia Mập mà chưa được phát hiện,” TS. Đồng khuyến cáo.

Bệnh sán dây/ấu trùng sán dây lợn hay còn gọi là bệnh sán dải, sán dải heo phân bố ở nhiều nơi trên thế giới, việc mắc bệnh liên quan đến tập quán ăn uống, ăn thịt lợn chưa nấu chín.

Tiêu bản ấu trùng sán dây lợn (lợn gạo)

Ở Việt Nam, bệnh xuất hiện ở tất cả các vùng miền, các tỉnh thành. Theo số liệu được báo cáo qua các nghiên cứu, qua các cơ sở điều trị đến nay có ít nhất 55 tỉnh, thành có ca bệnh sán dây/ấu trùng sán lợn.

Các thể bệnh ấu trùng sán lợn ở người

Đối với người, tùy thuộc ăn hay nuốt phải trứng, hay nang ấu trùng mà bị các thể bệnh như sau:

- Bệnh ấu trùng sán lợn nếu người ăn phải trứng sán dây lợn nhiễm trong thức ăn, sau khi ăn hay nuốt phải trứng sán, trứng vào dạ dày, nở ra ấu trùng, đến ruột non, ấu trùng xuyên qua thành ống tiêu hóa vào máu và di chuyển đến ký sinh tại các cơ vân, não, mắt,… Trường hợp này bị nhiễm từ môi trường bên ngoài cơ thể, có thể thấy ít ấu trùng ở các mô.

- Trong trường hợp người bệnh có con sán trưởng thành trong ruột, khi đốt sán già rụng, có thể đốt sán bị trào ngược lên dạ dày do phản ứng của nhu động ruột, như vậy sẽ tương tự như ăn phải đốt sán mới, do đó số lượng ấu trùng sẽ rất lớn. Ấu trùng sán theo máu đến các cơ, mắt hay não của người và sẽ hóa nang.

Tùy thuộc vào vị trí ký sinh của nang sán mà có những biểu hiện khác nhau. Nếu nang sán nằm trong cơ sẽ thấy có những u nhỏ, chắc, kích thước khoảng 1 - 2cm hoặc bằng hạt đỗ, hạt lạc, di động dễ, không ngứa, không đau, nằm ở vị trí cơ vân, không ở trên đường đi của hạch bạch huyết; nếu nang sán nằm trong não, người bệnh có thể bị động kinh, liệt tay, chân hay liệt nửa người, nói ngọng, rối loạn trí nhớ hoặc đau đầu dữ dội; nếu nang sán nằm trong mắt hoặc có thể tăng nhãn áp, giảm thị lực hoặc mù.

- Bệnh sán trưởng thành ở ruột nếu ăn phải thịt lợn sống hay chưa chín có chứa các nang sán (lợn gạo), khi đến dạ dày ấu trùng sán sẽ thoát nang và bám dính vào ruột non rồi phát triển thành sán dây trưởng thành. Sán dây trưởng thành phát triển dần bằng cách nẩy chồi, sinh đốt mới từ cổ, tạo ra hàng ngàn đốt sán mới, mỗi đốt có khoảng 50,000 trứng, kéo dài chiều dài của sán trưởng thành lên tới 2 đến 12 mét, chúng ký sinh trong ruột non nhiều năm.

Điều trị bệnh sán dây và ấu trùng sán dây lợn

Nguyên tắc phải chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời ngay khi phát hiện có đốt sán để tránh bị bệnh ấu trùng sán lợn. Việc điều trị bệnh ấu trùng sán dây lợn phải thực hiện ở cơ sở y tế với trang bị phương tiện cấp cứu và phải được theo dõi. Thuốc điều trị bệnh và ấu trùng bệnh sán dây lợn là praziquantel, niclosamide và albendazole.

Phòng bệnh sán dây và ấu trùng sán dây lợn: Không ăn các thực phẩm sống như thịt lợn, nem chua, thịt lợn tái (nguy cơ nhiễm sán dây trưởng thành), rau sống (nguy cơ bệnh ấu trùng sán lợn).

Quản lý phân tươi, nhất là ở những vùng có người nhiễm sán dây lợn trưởng thành trong ruột. Quản lý chặt chẽ tiêu chuẩn vệ sinh các lò mổ; Sử dụng hố xí hợp vệ sinh, không nuôi lợn thả rông.