Kinh giới còn gọi kinh giới tuệ, khương giới, giả tô, là một loại rau gia vị được trồng nhiều và phổ biến ở nước ta. Bộ phận dùng làm thuốc là phần trên mặt đất có hoa phơi khô của cây kinh giới. Kinh giới chứa chủ yếu tinh dầu (mentol, menthon, limonen), flavonoid và một số chất khác. Theo Đông y, kinh giới vị cay, tính ôn, vào kinh phế và can. Có tác dụng tán hàn giải biểu, thúc nọc sởi, chống kinh giật, cầm máu. Dùng cho các trường hợp cảm mạo phong nhiệt (sốt nóng) đau đầu, đau họng, chảy máu cam (nục huyết), đại tiện xuất huyết. Liều dùng, cách dùng: 6 - 12g dưới dạng nấu, hãm, sắc.
Cách dùng kinh giới làm thuốc:
Tán hàn giải biểu, trị ngoại cảm phong hàn, sợ lạnh đau mình, không có mồ hôi: kinh giới 12g, phòng phong 12g, tô diệp 12g. Sắc uống lúc còn ấm.
Trừ phong, chống co giật:
Trị chứng kinh giật do ngoại cảm phong tà, băng huyết sau khi đẻ, cấm khẩu, chân tay co rút. Dùng bài bột Hoa Đà trừ phong: kinh giới sao qua, tán nhỏ; mỗi lần uống 8g, uống với rượu mùi.
Trị trẻ em sốt cao giật mình, răng nghiến chặt, chân tay co quắp: kinh giới 12g, bạc hà 12g, ngưu bàng tử 16g, kim ngân hoa 40g, thiên trúc hoàng 20g, câu đằng 20g, mẫu đơn bì 20g, thuyền thoái 20g, toàn yết 8g, lục nhất tán 40g. Tất cả nghiền mịn, hoàn bằng hồ, hoàn nặng 2g. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 1 đến 2 hoàn.
Trừ ứ, cầm máu, dùng cho chứng thổ huyết, chảy máu cam, tiểu ra máu: kinh giới đốt tồn tính, nghiền nhỏ. Ngày dùng 2 - 3 lần, mỗi lần 8g, uống với nước.
Thúc sởi tống độc, trị sởi, phong chẩn, ngoài ra còn trị cảm mạo do phong nhiệt: kinh giới 8g, kim ngân hoa 16g, liên kiều 16g, thanh đại lá 20g, bản lam căn 20g, bạc hà 4g. Sắc uống.
Cháo kinh giới dùng cho người cao tuổi tê bại tay chân hoặc di chứng bại liệt nửa người: kinh giới (cả cuộng lá bánh tẻ) 1 nắm, bạc hà bằng nửa kinh giới, đậu hạt (xay vỡ) 80g, gạo lứt 100g. Đem dược liệu sắc lấy nước bỏ bã, nước sắc nấu với gạo và đậu thành cháo, chín cháo thêm chút dấm muối cho ăn khi đói.
Cháo kinh giới phòng phong dùng cho trường hợp ngoại cảm sợ lạnh, sợ gió, đau đầu: kinh giới 10g, phòng phong 12g, bạc hà 6g, đạm đậu xị 8g, gạo tẻ 80g. Dược liệu nấu lấy nước bỏ bã; gạo nấu cháo. Khi cháo được cho nước thuốc và đường trắng liều lượng vừa ăn; đun sôi đều.
Kinh giới xa nhân tán mễ hồ điều dùng cho các trường hợp tiểu tiện xuất huyết: kinh giới, xa nhân liều lượng bằng nhau, sao khô tán bột. Mỗi lần uống 9g, uống với nước hồ nếp, ngày 3 lần.
Kiêng kỵ: Người có chứng biểu hư tự ra mồ hôi, tỳ yếu hay đại tiện lỏng, khi dùng phải cẩn thận.
BS. Tiểu Lan
