Phóng viên Báo Sức khỏe&Đời sống đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Nguyễn Thị Lâm- nguyên Phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia về những sai lầm trong quá trình giảm cân mà nhiều người hay mắc phải ….
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm- nguyên Phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia
Phóng viên (PV): Thưa PGS.TS Nguyễn Thị Lâm, giảm cân nặng là mong ước của nhiều người thừa cân, béo phì. Làm thế nào để giảm cân nhưng vẫn phải an toàn và đảm bảo sức khỏe thì không phải ai cũng làm được. Trên mạng xã hội người ta hướng dẫn nhau vô vàn cách giảm cân như ăn chế độ ăn lowcarb (ít đường, tinh bột), thậm chí loại bỏ hoàn toàn tinh bột trong chế độ ăn, hay uống thuốc giảm cân rao bán trên mạng…. Theo BS những cách giảm cân kể trên có ảnh hưởng tới sức khỏe không? Đối tượng nào không nên áp dụng các cách giảm cân nói trên?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm: Nhu cầu giảm cân nâng cao sức khỏe là hoàn toàn chính đáng của mỗi người, nhất là những người có thể trạng thừa cân, béo phì. Trước hết mỗi người cần xác định chỉ số khối cơ thể (BMI) của mình theo quy chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xem có thuộc diện dư cân, thừa cân hay béo phì hay không. Từ đó mới xác định cho mình một lộ trình để giảm cân nặng một cách hợp lý, khoa học. Tốt nhất nên được tư vấn bởi các bác sĩ dinh dưỡng hoặc chuyên gia thể thao có kinh nghiệm để có quá trình giảm cân hiệu quả nhất mà không ảnh hưởng đến sức khỏe.
Loại bỏ hoàn toàn tinh bột khỏi chế độ ăn để giảm cân là không nên.
Việc uống thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc, rao bán trên mạng hoặc sản phẩm đã được Bộ Y tế phát đi cảnh báo có nguy cơ đối với sức khỏe rất nguy hiểm. Bởi các sản phẩm giảm cân này có thể ảnh hưởng không nhỏ tới sức khỏe của người sử dụng. Giảm cân bằng phẫu thuật cũng có nguy cơ cao và cần phải có sự tham gia tư vấn, thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa của cơ sở thẩm mỹ được Bộ Y tế cấp phép.
Về vấn đề loại bỏ hoàn toàn tinh bột để giảm cân là không nên. Bởi thực tế thành phần chính của tinh bột là carbohydrate. Chúng ta thường sử dụng nhiều loại thực phẩm chứa carbohydrate hàng ngày như đậu, lạc, cơm, gạo, ngũ cốc, ngô, khoai… Tuy nhiên, nhiều người không biết rằng carbohydrate có cả trong một số loại hoa quả, rau, các loại hạt… Carbohydrat là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể, nhờ các men và enzym trong hệ tiêu hóa chuyển hóa thành glucose, năng lượng giúp cho cơ thể hoạt động, trong đó có cả hoạt động của não bộ.
Nếu ngừng ăn tinh bột, sẽ ảnh hưởng đến glucose cung cấp cho tế bào não, làm đường máu giảm xuống, thậm chí có thể ngất xỉu. Những người muốn giảm cân mà loại bỏ tinh bột khỏi thực đơn, chỉ ăn thịt và rau quả có xu hướng phải ăn những thực phẩm giàu năng lượng hơn như thịt, để bù vào năng lượng thiếu hụt của tinh bột. Hơn nữa, trong thịt có nhiều chất béo, dễ dẫn đến nguy cơ bị tăng mỡ máu, hay bệnh gút…
Không phải người nào cũng thích hợp để giảm cân.
Trong chế độ ăn low carb cũng giảm tối đa lượng tinh bột đường, đây là một trong những biện pháp giảm cân mà nhiều người áp dụng. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể thực hiện chế độ ăn này. Ví dụ người mắc bệnh đái tháo đường nếu loại bỏ hoàn toàn tinh bột trong chế độ ăn sẽ cực kỳ nguy hiểm dễ dẫn đến nguy cơ bị hạ đường huyết, lượng đường máu của người bệnh xuống quá thấp không có lợi cho quá trình điều trị bệnh hoặc gây khó khăn cho quá trình kiểm soát đường huyết. Người mắc đái tháo đường nên lựa chọn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp như gạo lứt, bánh mỳ đen, khoai củ….
Những người thừa cân, béo phì có sức khỏe bình thường chỉ nên thực hiện chế độ ăn giảm tinh bột để giảm cân, không nên đoạn tuyệt với thực phẩm này. Có những đối tượng tuyệt đối không nên giảm cân theo cách này như trẻ em, phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú,… Người mắc các bệnh mạn tính nên xin ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện bất cứ chế độ giảm cân nào.
PV: Xin BS cho biết, nhiều người đã và đang thực hiện giảm cân bằng cách kiêng hoàn toàn tinh bột, cách giảm cân này sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe thế nào?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm: Một chế độ dinh dưỡng cân bằng giúp cơ thể duy trì sự sống và phát triển phải đảm bảo 4 nhóm dưỡng chất quan trọng bao gồm: chất bột đường – carbohydrate (như cơm, gạo, bún, mỳ); chất đạm- protein (như thịt, cá, trứng, sữa), chất béo - lipid (như dầu, mỡ); chất xơ, vitamin và khoáng chất (rau xanh, quả chín).
Trong đó tinh bột là nhóm chất bột đường cung cấp năng lượng chính cho mọi cơ quan trong cơ thể. Nếu một người loại bỏ hoàn toàn nhóm thực phẩm này trong một thời gian dài, nhịn ăn tinh bột có nguy cơ dẫn đến thiếu dinh dưỡng từ đó gây thiếu máu, mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt, ngất xỉu, không có đủ năng lượng, mất nước, mất cơ, da khô, nhăn nheo, chảy xệ, tóc rụng, dễ gẫy, trao đổi chất chậm, đặc biệt dễ tăng cân trở lại khi người đó quay trở lại với chế độ ăn tinh bột bình thường. Bên cạnh đó, nếu không cung cấp đủ glucose cho tế bào não còn gây suy giảm trí nhớ, hay quên.
PV: Vậy cần làm gì để giảm cân an toàn thưa BS?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm: Để giảm cân nặng một cách an toàn, hiệu quả, mọi người cần đảm bảo nguyên tắc năng lượng nạp vào nhỏ hơn năng lượng tiêu hao. Bên cạnh đó, cần kết hợp chế độ vận động, luyện tập hợp lý, cộng thêm việc kiểm soát chế độ ăn để có thể giảm cân nặng mà vẫn săn chắc, khỏe mạnh.
Ngoài ra cũng cần ăn uống điều độ, đúng giờ và lịch sinh hoạt hợp lý, tránh thức khuya.
Đặc biệt, để tránh thừa cân béo phì cũng như thúc đẩy quá trình giảm cân cần hạn chế các bữa ăn phụ, những loại thực phẩm giàu năng lượng như thực phẩm giàu đạm, mỡ, tinh bột và nước ngọt. Kể cả uống bia cũng có thể làm bạn bị béo phì. Một lon bia có 120kcal, để tiêu hao hết số năng lượng đó, bạn cần đi bộ 30 phút.
Kiểm soát chế độ ăn kết hợp tăng cường hoạt động thể lực là nền tảng của giảm cân. Bạn vẫn có thể ăn đa dạng thực phẩm, kể cả tinh bột, nhưng nên tính toán lượng calo nạp vào cho phù hợp với công việc, sức khỏe của mình. Nên ăn nhiều rau xanh, quả chín, mỗi bữa 1 người có thể ăn 200g rau xanh. Những lúc thèm ăn, bữa phụ có thể thay bằng một quả quýt, hay quả dưa chuột … vừa giải quyết được vấn đề thèm ăn vừa không làm bạn tăng cân.
Về vận động, mỗi ngày nên duy trì ít nhất 30 phút cho các hoạt động như tập thể thao, đi bộ, đạp xe hay chơi các môn thể thao yêu thích. Điều này sẽ giúp bạn duy trì được số cân nặng của mình mà không ảnh hưởng tới sức khỏe.
PV: Xin trân trọng cảm ơn bác sĩ.
