Nhân dịp Ngày phòng chống tăng huyết áp Thế giới năm nay (17/05/2013), Liên đoàn Tăng huyết áp Thế giới đã đưa ra chủ đề chính là “Kiểm soát tốt huyết áp, nhịp tim, tần số tim”, chúng tôi muốn cung cấp một số thông tin cơ bản và cập nhật về tăng huyết áp (THA) - căn bệnh nguy hiểm và ngày càng có xu hướng tăng lên một cách rất rõ rệt ở nước ta để mọi người cùng có ý thức phòng, chống một cách tích cực và hữu hiệu nhằm giảm thiểu tối đa những biến chứng âm thầm và rất nguy hiểm do căn bệnh này gây ra. Bên cạnh việc kiểm soát tốt số đo huyết áp, mỗi người dân cũng cần quan tâm hơn đến tần số tim và nhịp tim của mình.
1. THA - một bệnh lý rất phổ biến trong cộng đồng:
THA đang trở thành một vấn đề thời sự vì sự gia tăng nhanh chóng của căn bệnh này trong cộng đồng. Thực vậy, theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đã có khoảng 1,5 tỷ người trên thế giới bị THA và có tới 9,4 triệu người mỗi năm trên toàn thế giới tử vong do nguyên nhân trực tiếp là THA.
Nhưng một điều đáng lưu tâm hơn là tỷ lệ những người bị THA còn đang gia tăng một cách nhanh chóng, đặc biệt ở các nước đang phát triển thuộc châu Á, châu Phi. Điều tra gần đây nhất của Viện Tim mạch Việt Nam tại 8 tỉnh/thành phố của nước ta thì tỷ lệ THA của những người từ 25 tuổi trở lên đã là 25,1%, nghĩa là cứ 4 người trưởng thành thì có 1 người bị THA.
 |
2. THA: “Kẻ giết người số 1”:
Trong báo cáo về sức khỏe hàng năm của WHO năm 2002 đã nhấn mạnh THA là “Kẻ giết người số 1”. Thực vậy, vào năm 2008, người ta ước tính mỗi năm có khoảng 17,5 triệu người trên thế giới bị tử vong do bệnh lý tim mạch, trong đó có THA.
Theo một điều tra tại Hoa Kỳ năm 2006 đã cho thấy có 56.561 người Mỹ bị tử vong vì THA trong năm này.
Một nghiên cứu tại nước Đức vào cuối những năm 80 của thế kỷ trước đã cho thấy những nguy cơ gây tử vong trong 1 năm tại Đức là: đi máy bay thì nguy cơ là 1/1.000.000; lái xe ôtô là 1/5.000; hút thuốc lá là 1/250, nhưng THA thì nguy cơ là 1/50 (!).
Người ta cũng thấy là với mỗi mức HA tâm thu tăng lên 20mmHg và HA tâm trương tăng lên 10mmHg thì nguy cơ các biến cố tim mạch cũng sẽ tăng lên gấp đôi.
THA là bệnh lý có thể gây ra rất nhiều biến chứng khác nhau, làm cho người bệnh trở nên tàn phế, thậm chí có thể tử vong. Các biến chứng thường gặp nhất là:
- Các biến chứng về tim: cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, suy tim...
- Các biến chứng về não: xuất huyết não, nhũn não, bệnh não do THA...
- Các biến chứng về thận: đái ra protein, phù, suy thận...
- Các biến chứng về mắt: mờ mắt, xuất huyết, xuất tiết và phù gai thị.
- Các biến chứng về mạch máu: phình hoặc phình tách thành động mạch, các bệnh động mạch ngoại vi...
3. THA: “Kẻ giết người thầm lặng”:
Chỉ có một số ít các bệnh nhân THA là có một vài triệu chứng cơ năng gợi ý cho họ đi khám bệnh như: đau đầu, chóng mặt, cảm giác “ruồi bay”, mặt đỏ bừng, ù tai...
Nhưng đa số các bệnh nhân bị THA lại thường không có các dấu hiệu cảnh báo trước. Nhiều khi lúc thấy có triệu chứng đau đầu xuất hiện thì tiếp ngay sau đó cũng là kết thúc cuộc đời của họ do đã bị xuất huyết não nặng nề.
Mặt khác, tuyệt đại bộ phận (khoảng 90%) các bệnh nhân bị THA là không rõ nguyên nhân (còn gọi là THA nguyên phát). Chỉ một số nhỏ các bệnh nhân (<10%) bị THA có tìm được nguyên nhân (tức là do hậu quả của một số bệnh lý khác). Do đó, những dấu hiệu lâm sàng thể hiện bệnh THA thường không đặc hiệu và người bệnh có thể không thấy có gì khác biệt so với người bình thường.
Vì vậy, việc kiểm tra HA thường xuyên, nhất là những người có những yếu tố nguy cơ về tim mạch là hết sức cần thiết và quan trọng.
4. Ba nghịch lý trong bệnh THA:
Mặc dù chúng ta đã hiểu rõ sự phổ biến trong cộng đồng và mức độ nguy hiểm của bệnh THA, nhưng cho đến tận bây giờ vẫn tồn tại 3 nghịch lý trong bệnh THA, đó là:
a) THA là bệnh rất dễ phát hiện (bằng cách đo HA khá đơn giản) nhưng người ta thường lại không được phát hiện mình bị THA từ bao giờ.
b) THA là bệnh có thể điều trị được nhưng số người được điều trị không nhiều.
c) THA là bệnh có thể khống chế được với mục tiêu mong muốn, nhưng số người điều trị đạt được “HA mục tiêu” lại không nhiều.
Theo điều tra gần đây của Viện Tim mạch Việt Nam tại 8 tỉnh/thành phố của nước ta thì tỷ lệ THA của những người từ 25 tuổi trở lên đã là 25,1%, trong đó có 52% không biết mình bị THA; 30% số người biết bị THA nhưng không điều trị; 64% số người biết bị THA đã được điều trị nhưng không đạt HA mục tiêu.
Mời xem tiếp trên số 75 ra ngày 11/5/2013
GS.TS. Nguyễn Lân Việt (Viện trưởng Viện Tim mạch Việt Nam)