Cách đây hơn 3000 năm, con người đã quan sát các sự vật xung quanh, quan sát vũ trụ tìm ra các mối liên quan và quy nạp chúng, phát triển thành 3 học thuyết âm dương, ngũ hành và thiên nhân hợp nhất. Cổ nhân có câu “Nhân thân vi tiểu thiên địa” tức con người là một tiểu vũ trụ, cũng có âm dương, ngũ tạng ứng với ngũ hành, tồn tại và phát triển theo quy luật tự nhiên, con người thích nghi, chế ngự, cải tạo hoàn cảnh thiên nhiên để sinh tồn và phát triển. Nếu phá vỡ quy luật tự nhiên ấy ắt sẽ sinh ra nhiều bệnh tật.
Theo Hoàng đế nội kinh, Tố vấn:
Hoàng đế hỏi:Ta nghe rằng người thời thượng cổ tuổi tác đến trăm tuổi mà động tác vẫn không suy yếu, người thời nay tuổi mới nửa trăm mà động tác đều suy yếu. Đó là vì thời thế khác nhau ư? Hay là con người sắp mất đi sự hòa điệu Âm Dương?
Kỳ Bá đáp: Người ở thời thượng cổ đều biết đạo dưỡng sinh, họ bắt chước theo lẽ biến hóa của Âm Dương, hòa hợp được với thuật số, ăn uống có điều độ, thức ngủ theo lẽ thường, không lao động mệt nhọc một cách cẩu thả, do đó hình thể và thần khí của họ đầy đủ để có thể sống trọn tuổi trời, trăm tuổi mới chết. Người thời nay thì không thế, họ lấy rượu làm thứ uống, lấy sự cẩu thả làm lẽ thường, say rượu rồi nhập phòng, lấy sắc dục làm cho tinh khí bị hao kiệt, hao tổn đến chân khí, không theo đúng sự thay đổi khí tiết bốn mùa để bảo dưỡng tinh thần, họ chỉ muốn làm cho khoái cái tâm, làm nghịch lại cái vui chân thực, họ thức ngủ không điều độ, do đó mà tuổi mới nửa trăm thì đã suy yếu vậy.
Tạo hóa tạo ra con người không phải để bị bệnh mà là để sống khỏe mạnh trăm tuổi, chỉ khi nào phá vỡ quy luật tự nhiên con người mới bị ốm và mắc bệnh.
Bệnh đái tháo đường theo y học cổ truyền thuộc phạm vi chứng tiêu khát. Bệnh gây ra bởi các nguyên nhân: Tiên thiên bất túc, Tình chí thất điều, Phòng lao quá độ, Ăn uống quá nhiều đồ béo ngọt, cay nóng.
Vì vậy khi điều trị bệnh phải dùng các phương pháp trị liệu tổng hợp theo ứng dụng của học thuyết thiên nhân hợp nhất:
Tâm lý liệu pháp.
Dưỡng sinh, khí công.
Châm cứu, xoa bóp bấm huyệt.
Dùng thuốc có nguồn gốc thiên nhiên.
Chế độ ăn hợp lý.
Tâm lý liệu pháp
Tình chí thất điều: Do suy nghĩ, căng thẳng thái quá, do uất ức lâu ngày, lao tâm lao lực quá độ mà ngũ chí cực uất hóa hỏa. Hỏa thiêu đốt phế, vị, thận làm cho phế táo, vị nhiệt, thận âm hư. Thận âm hư dẫn đến tân dịch giảm, phế táo làm mất chức năng tuyên phát túc giáng, thông điều thủy đạo, không đưa được nước, tinh hoa của thủy cốc đi nuôi cơ thể mà dồn xuống bàng quang nên người bệnh khát nước, tiểu nhiều, nước tiểu có vị ngọt.
Những ảnh hưởng của xã hội ảnh hưởng đến tâm lý của con người. Vì vậy bệnh nhân cần phải tránh xa những cảm xúc tiêu cực như căng thẳng, lo nghĩ, giận dữ… Bệnh nhân nên tĩnh tâm, vui vẻ, có sự tha thứ và niềm tin tưởng sẽ giúp cho khí huyết được thông sướng, ngũ tạng được điều hòa.
Dưỡng sinh khí công
Cổ nhân dạy pháp dưỡng sinh để có sức khỏe tốt và phòng chống lại bệnh tật như sau:
Pháp vu âm dương
Hòa vu thuật số
Ẩm thực hữu tiết
Khởi cư hữu thường
Bất vọng lao tác
Hình dữ thần câu
Tận chung thiên niên
(Hình thể tương xứng với tinh thần. Sống tận hết thọ mệnh trời cho)
Bởi vậy việc dưỡng sinh khí công, luyện ý, luyện thở, luyện thể hình mỗi ngày là rất quan trọng. Theo góc độ của y học hiện đại, việc luyện tập sẽ giúp cơ thể tiêu thụ Glucose dễ dàng, giảm đường máu, giảm trọng lượng cơ thể, từ đó giảm được các biến chứng của bệnh đái tháo đường. Tuy nhiên, khi luyện tập cần phải chú ý những điểm sau:
Xây dựng chế độ luyện tập phù hợp với tình trạng sức khỏe người bệnh.
Nên tập các bài tập nhẹ nhàng, không nên quá sức, không nên tập quá sớm hoặc quá muộn.
Cần phải có biện pháp chống hạ đường máu trong khi tập luyện.
Không tập luyện khi đang mắc kèm theo các bệnh cấp tính, hay những biến chứng cấp tính của bệnh tiểu đường.
Châm cứu, xoa bóp bấm huyệt
Theo lý luận của y học cổ truyền, dựa vào nguyên nhân gây bệnh, chứng hậu chứng trạng mà phân ra các thể bệnh khác nhau. Mỗi thể bệnh sẽ có pháp điều trị khác nhau mà từ đó đưa ra phương huyệt thích hợp. Châm cứu bao gồm châm bổ các huyệt để kiện tỳ vị, ích khí, bổ thận thủy, châm tả các huyệt để tả vị nhiệt, phế táo, cứu hay ôn châm các huyệt để ôn dương. Xoa bóp bấm huyệt để lưu thông khí huyết, bệnh nhân tiểu đường có biến chứng thần kinh vi mạch cần phải xoa bóp để mạch máu lưu thông, giảm tình trạng tê bì, loét, hoại tử tứ chi. Có thể kết hợp với nhĩ châm (châm loa tai) các điểm Nội tiết, Thận, Bàng quang. Mai hoa châm, gõ dọc kinh bàng quang ở vùng lưng, kích thích mức độ vừa các du huyệt trên lưng.
Dùng thuốc
Sử dụng các vị thuốc Nam, thuốc Bắc có nguồn gốc thiên nhiên từ thực vật. Tùy theo chứng hậu, mức độ tổn thương nông sâu của tạng phủ khí huyết mà đưa ra pháp phương phù hợp. Ngoài những phương thuốc có tác dụng phù hợp với pháp điều trị, đối với bệnh nhân tiêu khát cần phải gia các vị thuốc bổ âm, sinh tân như: Huyền sâm, Thạch hộc, Ngọc trúc, Mạch môn, Sinh địa, Thiên hoa phấn…. Và những vị thuốc đã được nghiên cứu chứng minh có tác dụng hạ đường huyết như: Thiên hoa phấn, Cát căn, Sinh hoàng kỳ, Cẩu kỷ tử, Khổ qua,…
Chế độ ăn hợp lý
Cổ nhân có câu “bệnh tòng khẩu nhập, họa tòng khẩu xuất”, ý nói rằng bệnh tật là do từ miệng mà vào, tai họa là do từ miệng mà ra. Vì ăn uống không điều độ, không đúng khoa học nên trăm thứ bệnh cũng bắt nguồn từ việc ăn uống. Ăn quá nhiều đồ béo ngọt, uống quá nhiều rượu, ăn nhiều đồ cay nóng lâu ngày làm nung nấu, tích nhiệt ở tỳ vị, nhiệt tích lâu ngày thiêu đốt tân dịch mà gây ra chứng tiêu khát.
Vì vậy, việc xây dựng chế độ ăn cho bệnh nhân đái tháo đường là vấn đề quan trọng nhất, xuyên suốt quá trình điều trị bệnh, phòng các biến chứng cấp tính và mãn tính.
Hạn chế các đồ ăn cao lương mỹ vị, giảm ăn các chất cay, béo, ngọt. Nên ăn nhiều hoa quả, rau xanh, đậu đỗ, các loại củ, loại hạt… Tốt nhất là nên sử dụng ở dạng thô, không qua chế biến để chúng ta hấp thụ được nhiều nhất tinh hoa của trời đất.
Không nên ăn quá nhiều dầu mỡ để tránh nê trệ hại Tỳ Vị.
Tuyệt đối kiêng rượu và thuốc lá, vì rượu tính ôn vị cay phát tán vào cơ thể làm cho hao tân dịch, làm tăng bệnh và dễ gây biến chứng.
Dinh dưỡng trực quan (dược thiện chữa bệnh) cho bệnh nhân tiểu đường cần đảm bảo những nguyên tắc sau:
Đủ calo cho hoạt động sống bình thường.
Đủ các yếu tố vi lượng.
Thực hiện đúng giờ ăn, số lượng bữa ăn trong ngày phù hợp.
Nếu bệnh nhân kèm theo thừa cân, béo phì cần giảm 10 – 20% lượng chất đưa vào cơ thể.
Thức ăn đa dạng, nhiều thành phần. Có sự cân đối giữa các thành phần Lipid, Protein và Glucid.
Lipid: Hạn chế sử dụng mỡ động vật, nội tạng động vật, bơ có thể dùng ít dầu thực vật không bão hòa như dầu oliu, dầu hướng dương, dầu đậu nành….
Protein: Bệnh nhân cần giảm lượng Protein từ động vật, nên sử dụng nguồn Protein từ nấm hay các loại đậu đỗ. Lượng Protein cần trong ngày khoảng 8g/kg cân nặng.
Glucid: Là nguồn cung cấp năng lượng chính, chiếm 60 – 65% tổng calo cần thiết trong ngày. Bệnh nhân tiểu đường nên lựa chọn nguồn Carbohydrate từ ngũ cốc thô, rau quả tươi và tránh xa đường tinh luyện, ngũ cốc tinh chế và các sản phẩm từ ngũ cốc tinh chế như bánh mì, bánh quy, pizza…
Chất xơ: Chất xơ có tác dụng làm chậm hấp thu Glucid và Lipid làm giảm tình trạng tăng đường máu và mỡ máu sau ăn. Chất xơ có nhiều trong các loại rau xanh, củ, quả tươi. Nên áp dụng nguyên tắc khi ăn rau củ quả là: Ăn sống, nhai kỹ, nuốt chậm.
Vitamin và khoáng chất: Việc ăn sống các loại rau củ quả tươi không chỉ cung cấp chất xơ mà còn cung cấp lượng lớn các Vitamin, khoáng chất và Enzyme có lợi. Việc nấu quá kỹ các loại thực phẩm này sẽ làm mất đi những vi chất này.
Hạn chế rượu, bia, caffe, thuốc lá, gia vị cay nóng…
Phương châm số 1 cho bệnh nhân tiểu đường “Hãy để thức ăn là thuốc, đừng để thuốc là thức ăn của bạn”.