Khoảng chục năm trước, thể loại kịch xiếc - nghệ thuật xiếc kết hợp các kĩ xảo và kịch bản sân khấu, biểu diễn theo phương pháp kịch câm hoặc kịch nói đã xuất hiện ở nước ta, từ đó tạo ra sự phong phú trong làng giải trí Việt. Thời điểm mới ra đời, kịch xiếc đã gặp không ít khó khăn nên nhiều người lo ngại loại hình nghệ thuật này sẽ “chết yểu”. Tuy nhiên, trải qua thời gian, với những nỗ lực không ngừng, đến nay kịch xiếc Việt đang cho thấy sự lớn mạnh, phát triển vượt bậc và được đón nhận.
Hình ảnh ấn tượng trong vở kịch xiếc Làng tôi .
Không ngừng đổi mới
Thực tế phản ánh, xã hội phát triển từng ngày kéo theo nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của khán giả cũng thay đổi. Bởi thế, các đơn vị cũng như giới làm nghề xiếc không muốn khán giả phải nhàm chán khi xem mãi những tiết mục xiếc đơn thuần nên thời gian qua đã xây dựng nhiều vở kịch xiếc có nội dung hấp dẫn để đổi khẩu vị giải trí cho khán giả. Theo ông Tạ Duy Ánh, Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam, trong 5 năm gần đây, Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã có rất nhiều vở kịch xiếc được dàn dựng nhân ngày lễ lớn như mừng năm mới, ngày Quốc tế Thiếu nhi, Tết Trung thu hay những ngày lễ lớn trong năm... Tuy “chạy theo mùa” nhưng các vở kịch xiếc như Thạch Sanh, Sơn Tinh - Thủy Tinh, Đám cưới chuột, Huyền thoại xứ Ai Cập... đã được khán giả đón nhận, tán thưởng. Đặc biệt, vở kịch xiếc Làng tôi trong nhiều năm qua đã ghi dấu ấn cả trong và ngoài nước.
Kịch xiếc Làng tôi lần đầu tiên ra mắt khán giả vào năm 2009, được thực hiện bởi các nghệ sĩ: Tuấn Lê - Nguyễn Lân - Nhất Lý - Tấn Lộc. Làng tôi được xây dựng dựa trên những nét văn hóa và lịch sử tiêu biểu của người Việt Nam, ở đó có sự êm đềm, sinh động đậm chất thi ca như tiếng gà gáy sớm, tiếng trâu bò lục tục ra đồng. Bên cạnh đó, chất liệu, đạo cụ xuyên suốt trên sân khấu của Làng tôi chính là cây tre Việt Nam. Thông qua nghệ thuật sắp đặt, xiếc thăng bằng, xiếc uốn dẻo, đu quay - xà cột, đi trên cọc cao, xiếc đứng tay trồng đầu, xiếc hình tượng, xiếc tung hứng,... Những câu hò, điệu lý đậm đà bản sắc quê hương 3 miền từ các nghệ sĩ đa tài, những sinh hoạt mang tính đặc trưng nhất của đời sống làng quê Việt đã được tái hiện đầy đủ trong Làng tôi.
Tính đến thời điểm này, kịch xiếc Làng tôi đã có hơn 400 suất diễn ở các nước trên thế giới. Dịp gần đây nhất, Làng tôi đã có 3 suất diễn nhân một sự kiện tại Wolfsburg (Đức). Khi các nghệ sĩ bước ra sân khấu diễn Làng tôi, hàng ngàn khán giả đã lặng đi và chăm chú theo dõi vở kịch xiếc bởi các nghệ sĩ xiếc hóa thân thành những chàng trai, cô gái nông thôn Việt Nam đầy duyên dáng, khéo léo trong từng động tác biểu diễn trên nền nhạc mang đậm âm hưởng dân tộc. Đạo diễn Tuấn Lê cho biết, sau lần biểu diễn ở Đức, Làng tôi sẽ được mang tới Hy Lạp vào ngày 12/6 và loạt nước châu Âu khác.
Liên tục chu du trời Tây
Bên cạnh vở Làng tôi, nghệ thuật xiếc Việt Nam còn tự hào có À Ố show - chương trình kịch xiếc được xem là “đứa em” của Làng tôi. Chương trình nghệ thuật kịch xiếc À Ố show ra đời đầu năm 2013, trong 2 năm qua, được khán giả trong và ngoài nước yêu thích và trở thành một sản phẩm văn hóa - du lịch thu hút khách quốc tế khi đến TP.Hồ Chí Minh. Chương trình nghệ thuật này đang đứng đầu danh sách các chương trình biểu diễn hấp dẫn nhất của thành phố mang tên Bác trên bảng xếp hạng của trang web du lịch nổi tiếng thế giới TripAdvisor.
À Ố show do nhóm tác giả Tuấn Lê, Nguyễn Nhất Lý, Nguyễn Lân Maurice và Nguyễn Tấn Lộc thực hiện. Tương tự như Làng tôi, kịch xiếc À Ố show cũng được xây dựng không gian sân khấu theo truyền thống văn hóa Việt. Đạo cụ chủ yếu trong chương trình này là cây tre, bên cạnh đó là thuyền thúng, quang gánh, gậy tầm vông... Với việc kết hợp nhiều loại hình nghệ thuật sân khấu như: xiếc, kịch câm, tuồng cổ, múa, hò vè hát lý, đờn ca tài tử, vọng cổ, hip-hop... cùng với việc các nghệ sĩ liên tục biến hóa, sáng tạo, từ đó dẫn người xem dạo qua các vùng quê Việt Nam từ dải cát trắng miền Trung, đến những đầm sen hiền hòa vùng sông nước miền Tây và những hình ảnh gần gũi của thành phố hiện đại như chung cư, các thiếu niên đường phố, xe buýt...
Theo ông Jean Michel Puiffe - người có thâm niên 30 năm hoạt động trong lĩnh vực sân khấu của Pháp và hiện nay là Giám đốc Nhà hát Scène nationale de Sénart (Pháp), chỉ với một tiếng đồng hồ, thông qua nghệ thuật xiếc, À Ố show truyền tải sâu sắc văn hóa Việt Nam từ một làng quê bình dị đến thành phố hiện đại. Ông Jean Michel Puiffe cho biết thêm, À Ố show hội đủ tính độc đáo trong ý tưởng và âm nhạc. “Có thể nói, show diễn này trở thành một phần trong bước tiến mới của nghệ thuật xiếc đương đại. Xiếc Việt Nam có rất nhiều tiềm năng để phát triển và tôi tin khán giả châu Âu sẽ thích vở diễn”, ông Jean Michel Puiffe nhận xét về À Ố show.
Tới đây, kịch xiếc À Ố Show sẽ có cuộc chu du trời Âu dài ngày. Bắt đầu từ 14/6 - 4/7, À Ố show sẽ góp mặt tại Festival de Fourvière (Lyon, Pháp), sau đó lưu diễn tại 90 nhà hát ở 26 thành phố trên toàn nước Pháp và một số nước châu Âu như Hy Lạp, Thụy Sĩ...trong 3 năm, từ 2015 - 2017.
Như vậy có thể thấy, À Ố show cũng như Làng tôi đã, đang gặt hái được nhiều thành công và có sức lan tỏa với bạn bè quốc tế. Những tác phẩm này cũng chứng minh rằng kịch xiếc Việt Nam vẫn không ngừng phát triển, trong đó yếu tố làm nên thành công là nội dung, không gian sân khấu đậm đà bản sắc Việt.
Phạm Quỳnh
