Có những thể nghiệm thành công và chưa thành công, nhưng nỗ lực để phát triển kịch hình thể của các nghệ sĩ là không thể phủ nhận.
Yếu tố quyết định sự thành bại của kịch hình thể
Kịch hình thể du nhập vào Việt Nam khoảng cuối những năm 90, khi đó, sân khấu kịch phía Bắc đang rơi vào hoàn cảnh “chợ chiều”, lại phải cạnh tranh với sự bùng nổ của nhiều loại hình nghệ thuật giải trí khác, kịch hình thể Việt Nam phải đối mặt nhiều thách thức để đi tìm chỗ đứng.
Từ việc độc hành trên con đường vắng bóng người, giờ đây bên cạnh Hoàng Tùng đã có những người học trò, thế hệ tiếp theo sẽ giữ lửa cho kịch hình thể tại Việt Nam.
Từ vở đầu ra mắt là Giấc mơ hạnh phúc đến sau này là một loạt vở diễn Nhật nguyệt thực, Tiếng vọng hành tinh, Con bệnh bí hiểm, 100 phút cuối của Hàn Mặc Tử, ... Càng về sau, các vở diễn càng tiếp cận được gần hơn với cuộc sống, hướng tới những vấn đề nóng của xã hội như sự thoái hóa của đạo đức con người trong xã hội hiện đại. Khi thâm nhập vào Việt Nam, kịch hình thể mang màu sắc rất riêng biệt, khác so với thế giới bởi nó có sự pha trộn của các thể loại sân khấu khác như vũ đạo múa của tuồng, chèo, động tác kịch câm, múa đương đại, đôi lúc còn sử dụng cả múa rối, xiếc... Có thể nói, sự tham gia của các đạo diễn sân khấu đã tạo những phong vị mới cho kịch hình thể.
Tuy còn non nớt, song kịch hình thể Việt Nam hoàn toàn có quyền kỳ vọng vào một diện mạo tươi sáng hơn trong tương lai nếu biết đi đúng hướng và có chiến lược lâu dài để chinh phục khán giả.
Ðể làm được điều đó, vở kịch trước tiên phải hay và hấp dẫn. Sự thành bại ấy phụ thuộc phần lớn vào tài nghệ của người đạo diễn, bởi đến nay hoàn toàn không có một kịch bản nào được viết riêng cho kịch hình thể. Người đạo diễn phải có kỹ năng, nghệ thuật xử lý, tái cấu trúc lại kịch bản sao cho những động tác có mã hình trên sân khấu đủ sức tả thực, tả thần và truyền rung cảm đến người xem. Hơn nữa, một loại hình sân khấu được tiếp thu từ nước ngoài như kịch hình thể chỉ có thể trở nên gần gũi với đời sống tâm hồn của người Việt khi được sáng tạo trên cơ sở thừa hưởng nguyên tắc mỹ học từ sân khấu truyền thống.
Kịch hình thể có thể lấy một đoạn ngắn trong đời sống sinh hoạt đời thường nhưng biểu đạt tính triết lý cao, có lẽ vì thế mà tầng lớp xem chủ yếu là trí thức. Tuy chất chứa tính triết lý ẩn sâu bên trong, còn biểu hiện diễn viên rất đời thường nên với khán giả không quá sâu xa, vẫn dễ hiểu và là một môn nghệ thuật phá vỡ hàng rào ngăn cản ngôn ngữ. Điểm quan trọng của kịch hình thể là sự mở rộng khả năng cảm nhận của khán giả. Đó là một nền kịch nghệ dốc lòng cho việc sáng tạo một ngôn ngữ sân khấu mới, một văn phạm thị giác được “viết” ra theo những mã số nhận thức tinh nhạy. Để “giải mã” được, người xem cần bước vào cái thế giới đầy cảm giác và tinh tế mà kịch hình thể đang cống hiến trước mắt họ.
Trăn trở của người làm nghề
Ở Việt Nam chưa có trường lớp đào tạo bài bản về kịch hình thể, các nghệ sĩ diễn viên của đoàn kịch hình thể phần lớn xuất thân là các nghệ sĩ múa, nghệ sĩ kịch câm... Việc đào tạo chủ yếu theo hình thức tự đào tạo. Hiện nay, việc đào tạo diễn viên đều trong khuôn khổ của Nhà hát Tuổi trẻ, cộng với sự hỗ trợ, giúp đỡ của Hội Nghệ sĩ sân khấu. Bên cạnh nguyên do này, vấn đề “kinh phí” để duy trì và phát triển kịch hình thể ở Việt Nam cũng còn rất nhiều điều đáng để quan tâm.
Theo nhiều chuyên gia về kịch, sân khấu, để kịch hình thể đến gần với công chúng hơn, các nghệ sĩ cần mở rộng không gian, đặc biệt là hướng tới khán giả trẻ bằng việc công diễn tại các trường học, các hội trường tập thể... Nếu người ta chưa tự nguyện đến xem thì trước hết hãy mang đến cho họ xem. Phải quảng bá thì khán giả, đặc biệt là khán giả trẻ mới hiểu được, các nghệ sĩ đã khai thác những gì từ các loại hình nghệ thuật truyền thống để Việt Nam hóa loại hình kịch hình thể.
Vài năm trở lại đây, Hoàng Tùng (nghệ sĩ của Nhà hát Tuổi trẻ) đã tự bỏ tiền túi để làm chương trình nhằm lôi kéo khán giả đến với kịch hình thể. Tất nhiên, số tiền thu về từ việc bán vé là lỗ. Nhưng bù lại, lượng khán giả biết tới bộ môn nghệ thuật ngày càng tăng. Nhiều sự kiện mời Hoàng Tùng biểu diễn, trao đổi về kịch hình thể, thể hiện sự công nhận mà khán giả dành cho kịch hình thể nói chung và những gì Hoàng Tùng theo đuổi nói riêng. Đó cũng chính là niềm hạnh phúc lẫn động lực to lớn của Hoàng Tùng. Không chỉ dừng lại ở việc mang kịch hình thể đến gần hơn với công chúng Việt Nam, Hoàng Tùng còn góp phần thắp lên niềm đam mê bộ môn nghệ thuật này nơi các bạn trẻ.