Sử dụng levodopa trong giai đoạn sớm ở người bệnh Parkinson
Parkinson là một rối loạn vận động xảy ra khi các tế bào thần kinh trong não không sản xuất đủ dopamine. Khi không có đủ lượng dopamine thì não sẽ không thể truyền tải các tín hiệu thần kinh cho việc thực hiện chính xác các cử động, gây triệu chứng bao gồm: Run bàn tay, cánh tay hoặc chân, thường khởi phát ở một bên người, run xuất hiện ở tư thế nghỉ, khi thực hiện các công việc thường ngày thì cử động bị chậm chạp, bước chân đi bị chậm và kéo lê bước, rối loạn về thăng bằng, và cứng đờ các cơ bắp…
Parkinson ảnh hưởng tới vận động.
Hiện liệu pháp ban đầu cho bệnh này với ba lựa chọn điều trị: Levodopa - một loại thuốc được chuyển hóa thành dopamine trong não; chất chủ vận dopamine - thuốc bắt chước tác dụng của dopamine và các chất ức chế monoamine oxidase B (MAO-B)- các loại thuốc ngăn chặn một loại enzyme gọi là MAO-B phân hủy dopamine.
Các khuyến nghị điều trị mới từ Học viện Thần kinh Hoa Kỳ (AAN) tập trung vào các loại thuốc dopaminergic, làm tăng nồng độ dopamine hoặc bắt chước các hiệu ứng dopamine. Theo đó, khuyến nghị dùng levodopa điều trị trong giai đoạn sớm của bệnh sẽ tốt hơn trong việc giảm các triệu chứng vận động ở bệnh nhân Parkinson giai đoạn đầu so với thuốc chủ vận dopamine hoặc chất ức chế MAO-B (hai loại thuốc khác điều trị Parkinson).
TS Tamara Pringsheim, giáo sư về khoa học thần kinh lâm sàng tại Đại học Calgary ở Alberta (Canada), tác giả chính của hướng dẫn cập nhật này cho biết: Chúng tôi đã xem xét cẩn thận các nghiên cứu có sẵn, dựa trên những rủi ro và lợi ích của thuốc trong điều trị triệu chứng vận động ở những người bị Parkinson trong giai đoạn sớm và thấy rằng levodopa thường là điều trị đầu tiên tốt nhất cho các triệu chứng này.
Tuy nhiên, levodopa cũng có tác dụng phụ, có thể gây ra rối loạn vận động (các cử động không tự chủ, thất thường của mặt, cánh tay, chân hoặc thân mình). Vì vậy, nên kê liều levodopa thấp nhất có hiệu quả để tối đa hóa lợi ích và giảm thiểu nguy cơ rối loạn vận động.
Trong khi các chất chủ vận dopamine ít gây ra rối loạn vận động, nhưng lại có nhiều khả năng gây ra các rối loạn kiểm soát xung động, chẳng hạn như ăn uống quá độ, ảo giác… Thuốc cũng có liên quan đến nguy cơ buồn ngủ quá mức vào ban ngày. Vì vậy, đối với những người lái xe hoặc vận hành máy móc có thể đối mặt với các rủi ro khi dùng thuốc này.
Tuy nhiên, điều quan trọng cần cân nhắc để lựa chọn tốt nhất điều trị cho người mới được chẩn đoán mắc bệnh Parkinson. Lựa chọn bắt đầu dùng thuốc cần có sự hợp tác giữa người bị bệnh Parkinson, bác sĩ thần kinh và người chăm sóc của họ. Loại thuốc phù hợp sẽ phụ thuộc vào các triệu chứng, độ tuổi và hoàn cảnh sống của một người. Người bệnh, bác sĩ và người chăm sóc cần phối hợp trao đổi về những lợi ích tiềm năng và tác dụng phụ của các lựa chọn thuốc…
Tác dụng của levodopa và những lưu ý khi dùng
Levodopa làm tăng sản xuất dopamine trong não, làm giảm triệu chứng của Parkinson.
Các triệu chứng của bệnh Parkinson có liên quan đến sự suy giảm dopamin trong não. Do dopamin không qua được hàng rào máu – não nên không có tác dụng trong điều trị bệnh Parkinson, do đó dùng levodopa (tiền chất chuyển hóa của dopamin) qua được hàng rào máu - não và chuyển thành dopamin trong não, làm giảm nhẹ được các triệu chứng của bệnh Parkinson.
Tuy nhiên, cũng giống như bất kỳ loại thuốc trị bệnh nào, levodopa cũng có thể gây bất lợi cho người sử dụng.
Trong quá trình điều trị, các tác dụng không mong muốn thường gặp nhất là:
- Hệ tiêu hóa: Chán ăn, buồn nôn, nôn… ( thường do tác dụng ngoại biên của dopamine), xuất hiện trong hầu hết người bệnh ở liều đầu điều trị.
- Trên thần kinh với các biểu hiện như: Ðau đầu, choáng váng, trầm cảm, kích động.
- Nội tiết: Nước tiểu và các dịch cơ thể chuyển màu đỏ nhạt, men gan có sự thay đổi.
Dùng levodopa để điều trị, phải bắt đầu với liều thấp và tăng dần với lượng nhỏ, cách 6 - 7 ngày một lần.
Có thể giảm buồn nôn và nôn bằng cách uống thuốc cùng hoặc ngay sau bữa ăn hoặc dùng thêm thuốc chống nôn như domperidon.
Tăng động là 1 dấu hiệu của quá liều, để giảm tác dụng phụ không mong muốn cần phải điều chỉnh liều từ từ.
Levodopa phải được dùng thận trọng cho người bị đái tháo đường, cường giáp, glôcôm góc rộng, hạ huyết áp. Ðặc biệt thận trọng khi dùng cho người bệnh sa sút trí tuệ do tổn thương não, nguy cơ lú lẫn hoặc tâm thần.
Levodopa gây dị tật ở các phủ tạng và xương thai nhi, vì vậy, không dùng cho người mang thai. Không nên cho con bú trong thời gian điều trị bằng levodopa hoặc không dùng levodopa cho phụ nữ đang cho con bú, vì thuốc phân bố trong sữa và ức chế tiết sữa.
