Khương hoạt có tinh dầu, ox-sitosterol, hợp chất coumarins, phenols...; acid hữu cơ, alkaloid… Vị cay, đắng, tính ôn; vào kinh bàng quang, can và thận. Có tác dụng tán hàn giải biểu, khu phong thắng thấp, giảm đau. Trị các chứng ngoại cảm phong hàn hoặc có thấp, mình đầu đau, chứng phong hàn thấp tý. Liều dùng: 4-12g.
Xin giới thiệu một số cách dùng khương hoạt trị bệnh.
Trừ thấp, giảm đau. Trị phong thấp hay hàn thấp sinh ra đau nhức vai lưng.
Bài 1: Thang Khương hoạt thắng thấp: khương hoạt 8g, độc hoạt 8g, cảo bản 8g, phòng phong 12g, mạn kinh tử 12g, xuyên khung 4g, cam thảo 4g. Sắc uống. Trị các chứng phong hàn ở ngoài biểu, đau đầu, đau lưng, khớp vai đau mỏi cấp tính.
Khương hoạt.
Bài 2: khương hoạt 12g, kê huyết đằng 16g, tần cửu 20g, uy linh tiên 12g, đương quy 12g. Sắc uống. Trị viêm khớp do phong thấp.
Bài 3: Quyên tý thang (Nghiêm Thị): chích thảo 4g, khương hoàng 4g, phòng phong 8g, đương quy 8g, khương hoạt 8g, xích thược 8g, hoàng kỳ 12g, gừng tươi 3 lát, đại táo 8g. Sắc uống. Khu phong hòa hoãn. Trị phong thấp đau nhức, viêm dây thần kinh quanh khớp vai.
Bài 4: khương hoạt 9g, đương quy 6g, hạn liên thảo 9g, thục địa 6g. Tán bột, làm hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 10g. Trị thấp chẩn, bạch điến phong.
Tán hàn, giải biểu:
Bài 1: Khương hoạt phụ tử thang: bạch chỉ 4g, thăng ma 6g, cam thảo 5g, khương hoạt 6g, ma hoàng 6g, thương truật 6g, phòng phong 6g, phụ tử chế 4g. Sắc uống. Công dụng tán hàn. Trị đau đầu do hàn.
Bài 2: Thang cửu vị khương hoạt: khương hoạt 6g, phòng phong 6g, bạch chỉ 4g, sinh địa hoàng 4g, thương truật 6g, hoàng cầm 4g, tế tân 2g, cam thảo 4g, xuyên khung 4g. Sắc uống. Công dụng phát hãn trừ thấp, thanh lý nhiệt. Trị thấp tà, ngoại cảm phong hàn, có nhiệt tàng ở trong lý, đầu đau, mình nhức, không ra mồ hôi; miệng đắng, hơi khát, mạch phù khẩn.
Kiêng kỵ: Người đau đầu, đau mình do huyết hư, bệnh không phải do phong hàn thì không dùng.
Độc hoạt và khương hoạt đều trị phong thấp, đau khớp và thường phối hợp với nhau; nhưng khương hoạt đi thẳng lên đỉnh, đi sang cánh tay nên có tác dụng tốt đối với phong hàn thấp tà ở phần trên của cơ thể. Độc hoạt đi từ khu vực ngực bụng, lưng, gối, có tác dụng tốt với phần dưới của cơ thể. Nếu đau khắp cả người thì dùng đồng thời cả khương hoạt lẫn độc hoạt.
