Một khuôn khổ hành động toàn cầu mới để loại trừ bệnh dại ở người và cứu sống hàng nghìn người mỗi năm vừa được phê chuẩn bởi Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Tổ chức Sức khỏe động vật thế giới (OIE), Tổ chức Lương thực và nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) và Liên minh toàn cầu về kiểm soát bệnh dại (GARC) tại Hội thảo “Thanh toán bệnh dại do chó cắn ở người”. Khuôn khổ hành động này nhằm vào 3 hoạt động chính là đảm bảo các loại vắc-xin và kháng thể cho người có giá cả hợp lý, những người bị cắn được điều trị kịp thời và tiêm phòng dại cho đàn chó để thanh toán tận gốc bệnh dại.
Bệnh dại có thể được dự phòng 100% nhờ tiêm phòng vắc xin và chủng ngừa kịp thời sau khi phơi nhiễm, nhưng các phương pháp điều trị sau khi bị chó cắn rất tốn kém và không dễ tiếp cận ở nhiều nước châu Á và châu Phi.
Bệnh dại- gánh nặng của châu Á và châu Phi
Hàng nghìn người tử vong mỗi năm vì bệnh dại và trên thế giới cứ 4 trong 10 người nghi ngờ bị chó dại cắn là trẻ em dưới 15 tuổi. Cứ 10 phút có 1 người tử vong vì bệnh này và gánh nặng lớn nhất tập trung ở châu Á và châu Phi. Vắc-xin phòng dại cho người đã có, tuy nhiên vẫn vượt quá tầm với của nhiều người, và việc điều trị cho mỗi người bị dại có thể tiêu tốn 40-50 đô la Mỹ, bằng khoảng trung bình 40 ngày lương ở một số nước bị ảnh hưởng. Nhận thấy rằng vắc-xin cho người hiện nay không phải lúc nào cũng phù hợp với túi tiền người bệnh, khuôn khổ hành động mới này nhấn mạnh vào công tác dự phòng qua tiêm phòng dại cho chó – thủ phạm gây ra 99% số trường hợp bệnh dại ở người. Một liều vắc-xin cho chó có giá chỉ khoảng 1 đô la Mỹ.
Tiêm phòng định kì cho khoảng 70% đàn chó ở khu vực có bệnh dại có thể số giảm trường hợp bệnh dại ở người xuống bằng 0. Thanh toán bệnh dại ở chó qua tiêm phòng cho chó là giải pháp có hiệu quả kinh tế nhất và lâu dài nhất. Những ca tử vong ở người có thể được ngăn ngừa khi tiêm phòng cho chó được kết hợp với trách nhiệm của người sở hữu vật nuôi và quản lý đàn chó hoang, tất cả đều tuân theo các tiêu chuẩn liên chính phủ của OIE, cũng như với điều trị bệnh dại được khuyến nghị bởi WHO.
Giảm giá vắc-xin phòng bệnh dại ở người
Trong khi tiêm phòng cho đàn chó là chìa khóa trong phương pháp tiếp cận mới, việc thanh toán bệnh dại - và cứu sống những người bị chó cắn - sẽ không khả thi nếu vắc xin dành cho người không được phổ biến rộng rãi hơn.
Hiện nay, khoảng 80% những người phơi nhiễm bệnh dại sống ở các khu vực nông thôn nghèo đói ở châu Á và châu Phi không được điều trị kịp thời khi bị cắn.
Đưa điều trị đến gần hơn với các nạn nhân và tạo điều kiện cho họ tiếp cận với các vắc xin có giả cả phải chăng và immunoglobulin dại mạnh, có tác dụng trung hòa vi-rút dại trước khi nó phát tác là rất quan trọng để giảm hoàn toàn số trường hợp tử vong vì bệnh dại.
Việc giảm giá vắc-xin dại ở người và các phương pháp điều trị đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các quốc gia để tạo ra những loại vắc-xin đảm bảo chất lượng và globulin miễn dịch bệnh dại cho các trung tâm y tế ở những địa phương có dịch bệnh dại lưu hành.
Tính đến năm 2015, WHO và Ngân hàng vắc-xin OIE đã phân phối hơn 15 triệu liều vắc-xin phòng dại cho chó ở nhiều nước.
Đã đến lúc thanh toán bệnh dại ở người trên toàn cầu
Vào 2 ngày 10 và 11/12/2015, các chuyên gia, các nhà tài trợ, cán bộ thú y và y tế công cộng sẽ thông qua một kế hoạch hành động được kì vọng sẽ mang đến sự phòng bệnh kịp thời sau phơi nhiễm ở tất cả các vùng lưu hành dịch bệnh dại cũng như khuôn khổ hành động để đẩy mạnh công tác tiêm phòng cho đàn chó trên quy mô lớn và bền vững. Hội thảo quốc tế mang tính bước ngoặt này cũng sẽ thảo luận về việc đẩy mạnh các hoạt động hợp tác nhằm vào đàn chó và trên người bằng cách cải tiến các chiến lược phòng chống đã được chứng minh.
Một cấu phần quan trọng khác là hỗ trợ mạnh mẽ để tăng cường nhận thức và cam kết cộng đồng nhằm tạo điều kiện và củng cố công tác thu thập dữ liệu, báo cáo tỷ lệ mắc mới và nhu cầu dự phòng sau phơi nhiễm. Giáo dục trẻ em về cách tránh bị chó cắn cũng rất quan trọng.
