Ông Conte từ bỏ nỗ lực thành lập chính phủ liên minh giữa đảng Phong trào 5 Sao (M5S) và đảng Liên đoàn phương Bắc (LN) sau khi Tổng thống Mattarella không đồng ý đề cử cựu Bộ trưởng Công nghiệp Paolo Savona nhân vật có quan điểm hoài nghi châu Âu, làm Bộ trưởng Kinh tế và Tài chính. Quyết định của Tổng thống Mattarella đã thể hiện quan điểm kiên quyết của ông tìm mọi cách tránh cho Italia kịch bản có một chính phủ phản đối và hoài nghi châu Âu. Lãnh đạo đảng M5S M5S Luigi Di Maio và người đứng đầu đảng Liên đoàn phương Bắc Matteo Salvini chỉ trích quyết định phủ quyết của Tổng thống là "chịu ảnh hưởng của nước ngoài". Ông Maio đã kêu gọi luận tội Tổng thống Mattarella theo điều 90 của Hiến pháp, trong khi ông Salvini cảnh báo sẽ tổ chức tuần hành quy mô lớn nếu như bầu cử sớm không được tiến hành.
Thủ tướng tạm quyền Italia Carlo Cottarelli
Cuộc khủng hoảng tại Italia đã được báo trước bởi kết quả cuộc bầu cử ngày 4/3 đã đẩy nền kinh tế lớn thứ 3 trong Eurozone vào thế bế tắc chính trị. Ngay cả việc đảng LN và đảng M5S ký thỏa thuận thành lập một liên minh cầm quyền hôm 18/5 vừa qua, dẫn tới ông Conte được chỉ định đứng ra thành lập chính phủ, cũng chỉ là lối thoát tạm thời. Trước đó, Tổng thống Mattarella đã chủ trì 3 vòng tham vấn với các chính đảng về việc thành lập một chính phủ liên minh sau bầu cử, song đều thất bại bởi các bên không đạt được đồng thuận. Tổng thống Mattarella cũng từng đề xuất thành lập một chính phủ "trung lập" để điều hành đất nước nhưng đều bị các đảng phản đối, và đây là nguyên nhân khiến hai đảng này xúc tiến thỏa thuận liên minh.
Thực ra, mâu thuẫn vẫn đề vẫn là những "bế tắc" ẩn sâu trong hệ thống chính trị Italia. 70 năm qua kể từ khi kết thúc chiến tranh thế giới thứ hai, Italia đã trải qua nhiều làn biến động với 65 chính phủ thay đổi. Trong một diễn biến mới nhất, ngày 28/5, Tổng thống Sergio Mattarella đã bổ nhiệm ông Carlo Cottarelli cựu Giám đốc điều hành của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) làm Thủ tướng tạm quyền để trao quyền thành lập chính phủ kỹ trị. Tuy nhiên, động thái này cũng chưa thể giúp giải quyết cuộc khủng hoảng. Bởi hầu hết các chính đảng ở Italia đều khẳng định sẽ không ủng hộ một chính phủ kỹ trị khi bỏ phiếu tại Quốc hội.
Nhận định về tình hình chính trị Italia, hãng tin Mỹ CNN có bài phân tích nhận định: Ông Mattarella, một chính trị gia kỳ cựu 75 tuổi người Sicilia, với quyết định hôm Chủ nhật, đã tạo ra một cuộc khủng hoảng hiến pháp đối với Italia. Trong một thông tin mới nhất, Le Monde (Pháp) cho biết Thủ tướng tạm quyền Cottarelli nổi tiếng với biệt danh "Ngài Cắt kéo" vì nỗ lực đòi cắt giảm chi tiêu công của Italia. Do đó chưa biết những ngày tới, chính trường Italia sẽ ra sao. Nhận xét về chính trường Italia, tờ Le Figaro phân tích « Italia lún sâu vào khủng hoảng chính trị chưa từng có ». Bởi theo Le Figaro, Tổng thống Italia ông Mattarella đã phó thác cho một nhà kinh tế sứ mạng thành lập chính phủ « phi chính trị ». Euronews dẫn lời cựu thủ tướng Italai Massimo d’Alema cảnh báo là, nếu bầu cử trước thời hạn, hai đảng dân túy có thể sẽ giành được đến 80% phiếu bầu.
Sự trỗi dậy của Phong trào 5 Sao và Liên đoàn Phương Bắc đã đi ngược lại những nền tảng đã được hình thành từ trước ở Italia, giữa lúc nước này vật lộn với cuộc khủng hoảng kinh tế kéo dài nhiều năm qua, khi tỷ lệ thất nghiệp trong giới trẻ tăng cao kỷ lục, kèm theo đó là làn sóng hàng trăm nghìn người di cư đổ vào Italia. Trên thực tế, M5S và đảng LN là những đối thủ chính trị với các ưu tiên rất khác nhau, và hai đảng chỉ giành được thế đa số cực kỳ mong manh tại Thượng viện, khiến nguy cơ đi tới thất bại và mâu thuẫn là rất lớn. M5S và đảng LN còn đang bất đồng sâu sắc trong nhiều vấn đề, từ các dự án kinh tế ưu tiên tới ngân sách năm 2019. Những bất đồng chủ chốt như trên khiến mục tiêu thành lập một chính phủ đồng nhất trở nên xa vời. Giám đốc Viện nghiên cứu chính sách Nomisma, Andrea Goldstein nhận định với những hoài nghi xung quanh các chính sách, cùng mâu thuẫn trong các chương trình, chính phủ mới Italia sẽ khó vận hành hiệu quả đến cuối năm.
