Mới đây nhất là cơ quan chức năng tỉnh Bình Thuận đang xem xét, xử lý các điểm khu dân cư bất hợp pháp, lấy đất nông nghiệp rồi tự ý chuyển đổi không thông qua quy hoạch để làm khu dân cư.
Việc hình thành các khu dân cư tự phát không theo quy hoạch, phá vỡ quy hoạch là bất hợp pháp, không đúng quy định. Tuy nhiên, dưới góc độ bài viết này, chúng tôi chỉ đề cập đến trách nhiệm của cơ quan chức năng trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ như thế nào trong việc để xảy ra tình trạng vi phạm trên.
Khu dân cư tự phát có phần trách nhiệm của cơ quan chức năng.
Có thể khẳng định rằng nhu cầu về nhà ở của người dân là rất cấp thiết, chính đáng nhưng nhiều nơi cơ quan chức năng không làm tốt công tác quy hoạch, điều chỉnh quy hoạch phù hợp với tình hình thực tế. Vì vậy, nhiều trường hợp người dân có đất nông nghiệp nằm xen kẽ trong các khu dân cư có nhu cầu về nơi ở nhưng không thể xây dựng nhà ở vì bị “trói” bởi... quy hoạch.
Trong khi đó, những loại đất nông nghiệp nằm cận kề, xen kẽ các khu dân cư, khu vực đô thị thì việc chuyển đổi mục đích để xây dựng nhà ở hoặc phục vụ hoạt động kinh doanh, thương mại là chắc chắn sẽ xảy ra, vấn đề chỉ là không sớm, muộn mà thôi. Và đương nhiên những người có thông tin sớm về quy hoạch, kế hoạch chuyển đổi sử dụng đất sẽ là những người đi đầu thu gom đất nhằm đón đầu quy hoạch hoặc tự ý chuyển đổi đất nông nghiệp thành khu dân cư mà không thông qua quy hoạch.
Do đó, vấn đề đặt ra là tại sao cơ quan chức năng không sớm triển khai, phê duyệt quy hoạch và chuyển đổi mục đích sử dụng đất cho người dân để họ thực hiện quyền, nghĩa vụ của mình? Bởi vì, không được chuyển đổi mục đích sử dụng đất nên nhiều người buộc phải bán đất nông nghiệp cho những người kinh doanh đất đai. Và khi đất đã vào tay các tài phiệt kinh doanh bất động sản thì họ sẽ tìm mọi cách cấu kết, mua chuộc những quan chức thoái hóa biến chất để biến các khu đất nông nghiệp thành khu dân cư tự phát để phân lô, bán nền kiếm lời. Ở chiều ngược lại cũng có thể những người có chức, có quyền dùng doanh nghiệp, cá nhân “sân sau” để biến đất nông nghiệp thành khu dân cư tự phát để thu lợi bất chính.
Ngoài ra, ở một số nơi cơ quan chức năng chưa làm tốt việc công khai, hướng dẫn người dân trong việc phát triển các khu dân cư phù hợp với quy hoạch mà có cảm tưởng “canh me” chờ người dân vi phạm để... xử phạt! Do đó, hiệu quả quản lý nhà nước không cao, thậm chí xung đột lợi ích giữa người dân và cơ quan nhà nước, vì không phù hợp quy luật và thực tế cuộc sống xã hội luôn phát triển từng ngày.
Theo chúng tôi, để ngăn chặn tận gốc, triệt để tình trạng biến các khu dân cư tự phát, cơ quan chức năng cần tích cực trong việc triển khai quy hoạch, phê duyệt quy hoạch phù hợp, kịp thời. Trong đó, quan tâm đến việc sớm công bố quy hoạch chi tiết khu dân cư, chủ động mở rộng quy hoạch phù hợp với tình hình thực tế, nhu cầu thực tế của người dân.
Bên cạnh đó, cần sớm ngăn chặn, xử lý các khu dân cư tự phát ngay khi nó mới manh nha hình thành, không chờ sự việc đã rồi lại vào cuộc xử lý thì rất khó khăn, ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân, tạo điểm nóng không đáng có. Từ đó, giúp người dân vừa bảo vệ tốt hơn quyền, lợi ích hợp pháp của mình, vừa ngăn chặn tình trạng đầu cơ đất đai, biến các khu dân cư tự phát mọc lên khắp nơi, phá vỡ quy hoạch như hiện nay.