Như một sinh phẩm bất kỳ nào khác dùng cho con người, vaccin có vai trò vô cùng quan trọng trong phòng bệnh nhưng cũng có những tai biến cố hữu. Song không phải vì thế mà chúng ta đánh giá thấp vai trò của vaccin. Vì không có vaccin, chúng ta có thể bị tận diệt bất cứ lúc nào.
Tai biến, không là của “riêng”
Chuyện tai biến không là câu chuyện của riêng vaccin mà nó là đặc tính chung của bất kỳ một loại sinh phẩm nào dùng cho con người. Tương tự như thuốc điều trị và các biện pháp y học can thiệp, vaccin cũng có những tai biến và tác dụng phụ riêng của nó. Tai biến của vaccin không phụ thuộc vào vị trí địa lý của vaccin, là sự cố có thể xảy ra với bất kỳ một vaccin của một quốc gia nào, dù đó là vaccin sản xuất tại Việt Nam, Mỹ hay các nước châu Âu khác.
 Tiêm vaccin là biện pháp tốt để phòng nhiều bệnh cho trẻ. Ảnh: TM |
Có thể dẫn chứng ra đây nhiều sự cố liên quan đến vaccin mà nguồn gốc sản sinh ra nó là các quốc gia cực kỳ phát triển và tiêu chuẩn kiểm định cực kỳ gắt gao. Câu chuyện đầu tiên của vaccin Gar. Vaccin Gar. là một loại vaccin phòng bệnh ung thư cổ tử cung. Đây là sản phẩm con cưng của công ty dược phẩm đa quốc gia có trụ sở tại Mỹ là Merck sản xuất. Merck là một công ty dược phẩm lừng danh và có trụ sở đa quốc gia, sản xuất theo tiêu chuẩn Mỹ. Nhưng theo trang tin Life Site News (có trụ sở tại Mỹ và Canada), tính riêng trong năm 2006 và 2007, tổng số nạn nhân bị tử vong do vaccin này là 18 người. Khoan hãy nói tới đó có phải là do vaccin Gar. gây ra hay không, chỉ biết tất cả những người này đều có liên quan tới vaccin và sự cố xảy ra sau tiêm. Một vụ sự cố không mong đợi khác liên quan đến vaccin đó là vaccin ngừa cúm Fluv. Vaccin này do Công ty sinh phẩm CSL Biotherapies đóng trụ sở tại New Zeland. Công ty này là một thành viên của Tập đoàn CSL có trụ sở chính tại Australia. Khỏi phải nói tới sự kiểm định gắt gao của CSL thế nào (áp dụng tiêu chuẩn kép Australia và châu Âu). Nhưng đến ngày 3/8/2012, sự cố trên con người của vaccin này là 10 nạn nhân tử vong tại Australia, theo tờ thời báo tin tức Australian đưa tin. Như vậy có thể thấy rằng, những sự cố đáng tiếc xảy ra hoàn toàn nằm ngoài mong đợi và nó không liên quan tới “mác” sản xuất vaccin hay độ tuổi sử dụng và xảy ra ở nhiều quốc gia có nền y học phát triển.
Tai biến do vaccin thấp hơn rất nhiều lần so với thuốc điều trị. Nếu tai biến tử vong có liên quan tới vaccin là dưới 1/1.000.000 (1 phần triệu) thì tỷ lệ tai biến do penicillin, một dòng kháng sinh nổi tiếng gấp những 200 lần.
Những chiến tích rạng danh
Là một sản phẩm sinh học không thể loại trừ tai biến, song so với công dụng của vaccin thì những tai biến đó là chỉ đáng là “hạt cát trong đại dương xanh”. Bởi những gì mà vaccin đem lại cho chúng ta là vô cùng to lớn trong lĩnh vực phòng và chữa bệnh.
Một trong các chiến tích lịch sử của vaccin đó là khống chế và ngăn ngừa thành công dịch bệnh bạch hầu ở con người. Điều này được cụ thể hóa bằng các con số lịch sử không thể tô hồng thêm.
Vào năm 1921, dịch bệnh bạch hầu hoành hành khắp nước Mỹ và các quốc gia châu Âu, Anh và xứ Wale. Đây là một nguyên nhân chủ đạo nhất gây ra tất cả các cái chết của trẻ em tại các quốc gia thịnh vượng này. Tổng số bệnh nhân bị bệnh bạch hầu là 206.000 ca bệnh, trong đó có 15.520 trường hợp tử vong. Tỷ lệ tử vong xảy ra với bệnh nhân là người lớn trên 40 tuổi và trẻ em dưới 5 tuổi là 20%. Tức là không thể cứu sống được. Nhưng từ khi có vaccin bạch hầu xuất hiện, không một nạn nhân nào tử vong bởi dịch bệnh quái thủ này. Tính tại thời điểm năm 1920, thời điểm mà vaccin bạch hầu bắt đầu được ứng dụng thì tỷ lệ mắc bệnh tại chính những quốc gia “khoác áo ma” giảm đến một cách kinh ngạc, tỷ lệ nhiễm bệnh chỉ còn vài phần trăm. Nhưng đáng mừng hơn là không có nạn nhân nào chết vì bệnh bạch hầu nữa, nếu đã được chủng vaccin phòng bệnh bạch hầu đầy đủ.
 Tuân thủ quy trình tiêm vaccin để tránh tai biến. |
Chiến tích nữa trong số nhiều chiến tích khác của vaccin đó là chiến thắng bệnh đậu mùa. Có thể nói rằng đậu mùa là một bóng đen bao trùm lên toàn bộ châu Âu thế kỷ thứ 18, thế kỷ của đại công nghiệp. Đây là một trong các dịch bệnh phổ biến nhất tại châu Âu lúc bấy giờ. Tính đến thế kỷ thứ 18, tổng số nạn nhân bị chết do đậu mùa tại châu Âu là 400.000 người. Và hơn 1/3 dân số bị mù mắt vì đậu mùa gây ra. Đây là thứ bệnh đã gây ra rất nhiều cái chết cho trẻ em. Đứa trẻ đó sẽ chết trong vòng 2 tuần kể tử khi nhiễm bệnh. Tỷ lệ chết do đậu mùa lên tới 30% và tiến tới sẽ hủy diệt một bộ phận dân số. Đậu mùa như là bản án tử hình và như là một “cái chết thảm” báo trước cho các thành viên khác trong gia đình bởi sớm muộn gì họ cũng sẽ bị bệnh và tử vong theo. Nhưng khi vaccin đậu mùa xuất hiện, sự hoành hành của đậu mùa được khống chế. Trẻ em bị đậu mùa nếu được tiêm vaccin phòng bệnh thì sẽ không bị chết, con số tử nạn xấp xỉ 0%, không có trẻ em nào bị mù bởi bệnh tật. Tính đến năm 1977, bệnh nhân cuối cùng của bệnh đậu mùa được điều trị và bệnh đầu mùa chính thức biến mất khỏi nhân loại.
Ngày nay, với sự tiến bộ của y học đã cho ra đời nhiều loại vaccin phòng bệnh, khống chế được nhiều dịch bệnh nguy hiểm, hạn chế tử vong tàn phế do bệnh. Với những lợi ích to lớn như trên, việc sử dụng vaccin là hết sức cần thiết. Trên thực tế, chúng ta hoàn toàn có thể thu được thuần lợi ích từ vaccin và khống chế được sự cố nếu chúng ta tuân thủ an toàn trong sản xuất, vận chuyển, bảo quản và sử dụng vaccin.
BS. Yên Lâm Phúc