Mưa nắng thất thường là điều kiện thuận lợi cho bệnh sốt xuất huyết (SXH) phát triển ở một số tỉnh thành, nhất là hiện nay hai thành phố lớn là Hà Nội và TP. HCM bệnh SXH diễn biến rất phức tạp. Vì vậy, mọi người không nên xem thường, không chủ quan và cần tích cực phòng chống.
Đặc điểm của bệnh SXH
SXH là bệnh nhiễm trùng cấp tính, có quanh năm. Tuy vậy, khi mưa nắng thất thường, bệnh có khả năng lây lan nhanh và bùng phát thành dịch. Sau mưa làm nước ứ đọng ở nhiều vị trí thuận lợi cho muỗi đẻ trứng, phát triển thành bọ gậy (loăng quăng) và muỗi trưởng thành phát triển nhanh chóng. Thêm vào đó, do một số địa phương thiếu nước sinh hoạt cho nên người dân thường dự trữ nước ở các chum, vại, lu, bể chứa nước mà không có nắp đậy hoặc nắp đậy không đảm bảo để muỗi chui vào đẻ trứng. Trong khi đó bệnh SXH là bệnh được lây truyền giữa người bệnh và người lành bởi muỗi vằn và muỗi hổ châu Á. Hai loài muỗi này luôn luôn có mặt khắp nơi trên đất nước chúng ta từ miền xuôi cho tới miền ngược và khắp nông thôn đến thị thành. Điều đáng chú ý là cho đến nay vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu để tiệu diệt mầm bệnh (virut Dengue gây bệnh SXH) và chưa có vắc-xin phòng bệnh đặc hiệu. Bệnh SXH ngày nay được xem là bệnh nguy hiểm vì vừa mang tính chất cấp tính vừa là mang tính chất truyền nhiễm (bệnh dịch). Trước đây, Tổ chức Y tế Thế giới cho đây là bệnh của trẻ em, bởi vì 90% các trường hợp mắc SXH xảy ra ở trẻ dưới 15 tuổi và thường mang tính chu kỳ, nhưng ngày nay đã có sự thay đổi. Ví dụ, ở Việt Nam trong những năm gần đây, tình hình SXH diễn biến rất phức tạp, không những ở trẻ em mà người lớn cũng mắc, với tỷ lệ gần tương đương nhau. Đặc biệt, bệnh không diễn tiến theo chu kỳ, gần như số trường hợp mắc ngày càng tăng và diễn tiến theo chiều hướng phức tạp. SXH là nguyên nhân làm cho khoảng 100.000 trường hợp phải nhập viện mỗi năm. SXH cũng đã được các ngành chức năng thực hiện nhiều biện pháp phòng chống.
Phun thuốc diệt muỗi. (Ảnh theo: Thời báo Kinh tế Sài Gòn)
Nhận biết bệnh SXH
SXH là một loại bệnh dịch nguy hiểm, nếu muỗi truyền bệnh càng nhiều, tốc độ lây lan bệnh sẽ càng nhanh nếu như người dân chưa có miễn dịch chống SXH. Khi bị SXH, đặc biệt là trẻ em nếu không phát hiện và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong. SXH thường sốt cao liên tục 3 - 4 ngày, ho, sổ mũi, đau nhức mình mẩy, đau nhức hố mắt, nôn và có thể tiêu chảy. Sốt của bệnh SXH khó giảm với thuốc hạ sốt (paracetamol) trong 3 ngày đầu và khi sốt bắt đầu giảm sẽ xuất hiện xuất huyết, biểu hiện như da xung huyết (da đỏ ửng, môi khô đỏ tươi... do hiện tượng cô đặc máu), có chấm xuất huyết ở dưới da, chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam, mắt đỏ và có thể kèm theo nôn, chân tay lạnh. Thông thường từ ngày thứ 3, bệnh có tiến triển nặng, nhất là trẻ em, vì vậy, nếu không được chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời sẽ có nguy cơ diễn biến xấu bởi sốc hoặc do tổn thương các cơ quan khác.
Cần phân biệt với sốt phát ban. Đối với bệnh sốt phát ban, hầu hết các trường hợp bắt đầu với triệu chứng sốt cao từng cơn (thân nhiệt có thể tăng lên đến 39 - 40 độ C) và xuất hiện ho, đau họng, chảy nước mũi hoặc nghẹt mũi, mệt mỏi, có thể nôn mửa và phát ban đỏ. Các hạch khu vực đầu, mặt, cổ thường sưng to có thể nhìn hoặc sờ thấy. Kết mạc mắt đỏ, viêm, chảy nước mắt... Nếu nguyên nhân gây sốt là do virut đường tiêu hóa, có thể sớm xuất hiện tình trạng rối loạn tiêu hóa (phân lỏng, nhầy, không có máu và có thể nôn ói sau khi ăn). Hầu hết bệnh sốt phát ban từ ngày thứ 4 trở đi, người bệnh thường hết sốt, ăn được, da có thể bị nổi phát ban 3-5 ngày rồi lặn. Để phân biệt SXH với sốt phát ban, cách đơn giản nhất là dùng ngón tay cái và ngón trỏ cùng bên căng vùng da có chấm đỏ (ban đỏ) hoặc vùng da xung huyết, nếu thấy chấm đỏ đó mất đi, buông ra là màu đỏ hồi phục ngay là sốt phát ban, còn nếu vẫn thấy chấm li ti hoặc sau 2 giây màu đỏ lại xuất hiện, đó là SXH (đây là dấu hiệu ấn ngón tay hoặc thời gian hồi phục màu da trong chẩn đoán bệnh SXH). Hai tiêu chuẩn để nghĩ đến SXH là sốt cao đột ngột và xuất huyết, vì vậy, khi người bệnh có hai triệu chứng đó cần được khám bệnh càng sớm càng tốt để được tiến hành các xét nghiệm cần thiết nhằm điều trị sớm tránh biến chứng xảy ra.
Nguyên tắc phòng SXH
Trước hết cần tăng cường các biện pháp tuyên truyền cho mọi người dân biết tác hại và các biện pháp phòng SXH để họ hiểu, không còn chủ quan, xem thường và tích cực phòng chống. Bởi vì, công việc chống dịch SXH là của toàn dân, không riêng gì một ngành nào, cấp nào, nếu người dân còn chủ quan, lơ là hoặc chưa hiểu hết mối nguy hiểm của dịch bệnh SXH sẽ rất khó cho việc khống chế, dập tắt dịch. Phòng bệnh tốt nhất hiện nay (vì chưa có vắc-xin phòng bệnh) là diệt muỗi, loăng quăng bằng mọi biện pháp từ dân gian đến phun thuốc diệt muỗi và tránh muỗi đốt bằng cách nằm màn khi đi ngủ (cả ban ngày và cả ban đêm) hoặc xua muỗi bằng hóa chất (hương muỗi) là các biện pháp cần đặc biệt quan tâm hàng đầu trong việc phòng chống dịch SXH.
