Cà phê chứa nhiều chất caffeine có tác dụng chính là kích thích hệ thần kinh, tăng hiệu quả của hoạt động trí óc, làm chúng ta tỉnh táo. Đối với giấc ngủ, cà phê ảnh hưởng tùy người: có người khó ngủ, có người vẫn ngủ ngon. Uống hay không một vài ly cà phê hàng ngày? Quyết định của bạn nên dựa theo những hiểu biết dưới đây.
Cà phê có tác dụng gì ?
Cà phê chứa nhiều chất caffeine, đây là một chất hữu cơ thuộc nhóm purines, có tác dụng chính là kích thích hệ thần kinh trung ương.
Nhiều nghiên cứu cho thấy caffeine có các tác dụng: làm thư giãn cơ trơn trong thành động mạch, tăng sức bóp của tim, nên tăng lượng máu lưu thông, tăng huyết áp; gây tăng tiết dịch vị dạ dày nên nhiều người thích uống cà phê sau khi ăn cho dễ tiêu hóa; lợi tiểu; caffeine thấm rất nhanh vào khắp các bộ phận của cơ thể, thời gian bán hủy là 3 giờ, nên caffeine không tích tụ trong cơ thể, nó được bài tiết gần như toàn bộ qua nước tiểu.
Cà phê gây tỉnh ngủ như thế nào ?
Khi chúng ta thức hoặc làm việc, não liên tục tiết ra chất adenosine. Như vậy khi chúng ta làm việc càng nhiều thì não tiết ra càng nhiều chất adenosine. Chất này bám vào các thụ thể ức chế tế bào thần kinh, làm giảm hoạt động thần kinh khiến cho chúng ta cảm thấy buồn ngủ. Đây là một phản ứng tự vệ tốt để giúp cơ thể được nghỉ ngơi.
Các nghiên cứu về tác dụng “tỉnh ngủ” của cà phê cho biết: chất caffeine có cấu trúc tương tự như chất adenosine. Vì thế chúng chiếm chỗ của adenosine tại các thụ thể thần kinh và kích thích thần kinh tăng cường hoạt động làm cho chúng ta thấy tỉnh táo hẳn lên. Vận dụng điều này mà tài xế lái xe, những người làm việc trí óc, người làm việc ban đêm thường uống cà phê để cho đầu óc tỉnh táo, suy nghĩ sáng suốt hơn. Do chất adenosine không còn bám vào để ức chế hệ thần kinh, nên chúng ta không buồn ngủ nữa.
Mặt khác chất caffeine cũng kích thích cơ thể sản xuất ra nhiều chất adrenaline. Chất này đến lượt nó làm cho con ngươi mắt mở rộng, mạch máu giãn nở để đưa nhiều máu ra ngoại vi, tim đập nhanh, hơi thở cũng tăng nhanh. Caffeine còn kích thích não, sản xuất ra nhiều dopamine là một chất gây cảm giác sảng khoái nên càng làm cho cơ thể tỉnh táo hơn. Gộp chung lại là caffeine giúp chúng ta tỉnh ngủ.
Nên uống mấy ly cà phê một ngày?
Trên thực tế chúng ta thường băn khoăn tự hỏi: mỗi ngày mình nên uống mấy ly cà phê? Và chúng ta thường thắc mắc: tại sao nhiều người uống cà phê mà vẫn ngủ được bình thường? trái lại có người chỉ uống 1 ly cà phê đã mất ngủ suốt đêm?
Câu trả lời là: mỗi người mẫn cảm với chất caffeine mỗi khác. Giống như tửu lượng, khả năng uống cà phê của mọi người nhiều ít khác nhau. Có người uống ba bốn ly cà phê một lúc mà vẫn cảm thấy bình thường. Trong khi đó, người không quen với caffeine, chỉ uống một ly cà phê là đã thấy vã cả mồ hôi, tim đập như trống đánh ngũ liên. Nhiều người uống cà phê ngày ba bốn cữ: sáng, trưa, chiều, tối mà vẫn ngủ say, bởi cơ thể họ đã quen, đã nhờn với tác dụng của chất caffeine rồi. Trong khi người khác chỉ uống thử một ly cà phê đã trằn trọc suốt đêm, không sao chợp mắt đi được, là do cơ thể quá nhạy cảm với caffeine. Nhưng ai đã quen dùng cà phê rồi mà ngừng ngay không uống, sẽ cảm thấy mệt mỏi, nhức đầu, buồn ngủ. Muốn tránh hiện tượng này thì phải giảm uống từ từ.
Theo nhiều nghiên cứu thì liều lượng trung bình của caffeine cho người lớn là 200mg/ ngày. Nếu bạn uống trên 1000 mg thì người thấy mất ngủ, bất an, tim đập nhanh, thở gấp, lợi tiểu, ù tai, cồn cào ruột gan. Sẽ nguy hiểm nếu bạn uống trên 10 gram caffeine, tương đương 80-100 ly cà phê mỗi ngày. Tổ chức Y tế Thế giới và Cơ quan thực phẩm Hoa Kỳ khuyên chúng ta: nếu dùng vừa phải, caffeine không có ảnh hưởng xấu cho cơ thể. Vậy thế nào là vừa phải? -Vừa phải là khoảng 300mg caffeine mỗi ngày cho một người Mỹ trưởng thành, tương đương với 3 ly cà phê. Còn theo hiểu biết của chúng tôi: đối với người Việt Nam thì vừa phải là khoảng 200mg caffeine mỗi ngày, nghĩa là bạn chỉ nên uống 2 ly cà phê một ngày.
Cách tốt nhất là bạn chỉ uống 1 ly cà phê mỗi lần vào quán. Muốn uống 2 ly một ngày thì bạn nên uống sáng 1 ly và chiều 1 ly, nhưng không nên uống quá khuya, nhất là lại uống trước khi ngủ thì …bạn sẽ khó ngủ đấy.
Đối với những người có bệnh mạn tính về tim mạch, suy nhược thần kinh, suy nhược cơ thể, mất ngủ hoặc trái lại ngủ nhiều…việc uống được cà phê hay không; uống nhiều hay uống ít, cần tuân theo lời khuyên của bác sĩ. Đơn giản nhất : nếu bạn uống cà phê vào thấy cơ thể khỏe mạnh thì bạn nên uống. Ngược lại nếu uống cà phê vào mà thấy khó chịu, ảnh hưởng đến sức khỏe thì tốt nhất là bạn không uống cà phê nữa.
BS. Ninh Thanh Tùng
