Không hoa mai, bất thành Tết phương Nam

Phương Nga 'Sao Mai': Mong ước ngày Tết qua ‘Mùa xuân nho nhỏ’

SKĐS - Phương Nga 'Sao Mai' mùa đầu tiên là nghệ sĩ tích cực trong biểu diễn, đồng thời là người mát tay khi đào tạo được nhiều học trò trở thành ca sĩ có tiếng.

Và trong nhiều cái "không thể thiếu" đó là hoa mai vàng, sứ giả của mùa xuân phương Nam, một "nàng tiên" của may mắn và thịnh vượng trong năm mới.

Mà cũng thật lạ, nguyên quán của cây mai là ở rừng núi miền Trung, với dáng vóc "nguyên thủy"xù xì, gân guốc, hoang dại, nhưng khi xuôi xuống vùng châu thổ Nam bộ, được đắm mình trong phù sa sông Mê Kông, nó trở nên loài cây hoa đẹp lộng lẫy, quý phái và như một loài linh hoa mùa xuân, biểu tượng của sung túc, giàu sang, phú quý…

Tết phương Nam không thể thiếu hoa mai

Đối với người dân phương Nam, 3 ngày Tết, trong mỗi gia đình dù giàu sang hay nghèo, ít nhất cũng có một cành mai, như niềm hy vọng, ước nguyện cho năm mới được nhiều phúc, lộc. Và hoa mai không biết tự khi nào đã trở thành một loại cây kiểng cao sang bậc nhất trong các loài hoa.

Khi những cơn mưa mùa vừa chấm dứt, tiết trời heo may về đêm như ủ sương cho những gốc mai, cái nắng hanh như vuốt nhẹ thức tỉnh mầm lộc mai.. Và lúc những bầy chim én lũ lượt làm tổ báo hiệu Xuân đến Tết về. Tết ở phương Nam có hai đặc sản không có miền nào sánh được: Dưa hấu - Mai vàng. Không có Mai thì không còn là Tết, hoa chỉ nở rộ trong 3 ngày Tết nhưng sắc vàng nắng theo suốt cả năm.

Những ngày đầu xuân, mai từ các vườn cây đổ dồn về khu thị tứ, về phố chợ, những cây mai đặc kín nụ xanh tròn, loáng thoáng vài chiếc lá non xanh tơ, điểm xuyết vài nụ vàng chúm chím, tạo nên không khí Tết.

Nhà giàu đem cả cây mai về nhà, nhà nghèo dù khó đến đâu cũng cố kiếm một nhành mai nhỏ bày trên bàn thờ tổ tiên ông bà. Mai không chỉ là hoa để trang trí cho sắc màu Tết, mà còn là biểu tượng Phúc - Lộc trong năm.

Mai như vị thần linh tiên đoán tương lai trong năm mới

Nếu mai nở hoa rộ trong ba ngày Tết, cánh hoa đều đặn, sắc vàng tươi là năm đó gia chủ phúc lộc mỹ mãn. Nếu hoa nụ héo, rụng, cánh hoa bé quăn, thì gia chủ sẽ gặp nhiều khó khăn vất vả. Mai là buồn vui một năm mới… nên đối với mai, không chỉ gượng nhẹ nâng niu "hứng hoa", mà còn cả sự tôn kính ngầm như "linh hoa" của Xuân.

Hoa mai không đẹp lồ lộ như các loài hoa khác, mà kín đáo phô diễn vẻ đẹp tiềm ẩn của mình, chỉ có con mắt nhìn, có tâm cảm được mới nhìn thấy vẻ đẹp đó.

Từ dáng cây theo những thế tượng trưng: Long - Phụng - Phong - Vân - Sơn - Thủy…, dáng cành Tam Tài: Thiên - Địa - Nhân, Bốn phương: Thượng - Hạ - Tả - Hữu, đến búp trên cây: búp tròn như hạt cườm là những chùm hoa vàng đang ẩn náu chờ đúng thời khắc bung nở, búp hình móng gà là nơi ẩn thân của những lá non xanh trong như ngọc. Khi hoa nở, lá chồi ra điểm xuyết cho màu vàng mai thêm quyến rũ.

Và hương hoa, không phải ai cũng biết được mùi thơm của mai vàng. Nó là một thứ hương gọi là "ám hương", chỉ khi đêm xuống, tiết trời hơi se se, vạn vật ngủ yên, lúc ấy tâm người cũng phải tịnh không vọng động thì mới cảm nhận được hương thơm thanh khiết đầy bí ẩn lẩn quất, càng tịnh, hương thơm càng tỏa ra… Chính điều này cũng tạo nên cốt cách của mai.

Việc mua mai Tết thường do người chủ gia đình (đàn ông), thể hiện quan niệm thẩm mỹ của mình chọn mai. Tùy vào không gian nội thất hay gia cảnh mà người chủ nhà chọn mai cây hay cành lớn, nhỏ, với những dáng thế như : dáng trực, gió lùa, thác đổ, ngũ phúc, song long, phụ tử, mẫu tử hay tam đa, tam tài, v.v… để đặt vào chậu, bình tròn, dẹt, ô van, vuông, lục giác.

Theo sách vở và dân gian thì mai cũng có khá nhiều loại, sơ sơ 14-15 loại, nhưng cơ bản là các loại mai: Khánh khẩu mai, Hà hoa mai, Đàn hương mai, Ban khấu mai, Cẩu đăng mai… Tuy nhiên, theo thông lệ bình thường, người chơi mai, mua mai chỉ chú tâm đến 2 loạị: Mai tứ quý, nở bốn mùa có 5 cánh, bông to, và một loại mai lai ghép có từ 10 cánh trở lên đến 120 cánh và có hương thơm.

"Chơi" mai cũng là một thú chơi tao nhã và cầu kỳ không phải ai cũng có thể biết "chơi". Mai là loài hoa có linh khí, ngay cả hương thơm của nó cũng rất kín đáo và kén chọn, chỉ có thể "bắt" được mùi hương của nó lúc đêm xuống thật sâu, khí trời mát lạnh ẩm sương, tâm người cũng thật tĩnh lặng mới có thể nhận được hương hoa mai thoang thoảng.

Ngay từ khi vào "mùa Noel" mai đã được những nhà vườn, dưới bàn tay những nghệ nhân nổi tiếng ở các vùng chuyên mai kiểng ở Tây Nam bộ chăm sóc như Đồng Tháp, Bến Tre, Sa Đéc, Kiên Giang, Cần Thơ… Và một số làng mai truyền thống lâu đời ven ô TP.HCM như: Làng mai Hiệp Bình Chánh, Bình Triệu, Bình Chánh 1, Bình Chánh 2, làng hoa Gò Vấp, làng hoa Hiệp Bình Chánh (Thủ Đức)

Mai để "chơi" cũng lắm công phu, kiểu cách, không những chọn giống mai, mà còn phải chọn "thế" của cây mai (gồm cả gốc lẫn cành), để nếu "chơi" cả cây hay tỉa một cành đều đẹp như ý.

Theo quan niệm chung về cây cảnh: nhất hình, nhì thế, tam chi, tứ điệp. Để có được một cây mai theo "thế" như ý, người trồng mai phải mất nhiều năm chăm sóc, uốn tỉa cho đủ tầng, đủ nhánh như "định thế" cơ bản: Thế âm dương thì cây âm bên dưới phải có 3 tầng, 1 ngọn; cây dương bên trên phải có 5 tầng, 1 ngọn…

Thường những gốc mai hay được chọn có những đặc điểm cơ bản: Gốc "lão", to, da sần xùi, thậm chí có thể có cả rêu, với những dáng "thế": Phụ tử, huynh đệ, bằng hữu, mẫu tử, tiều phu quảy tử, nghinh phong, xung phong, nhất trụ khi thiên,… Cành mai nhỏ nhưng chắc khỏe, có những dáng như: chân quỳ, hạc bay, phụng hoàng…

Ngoài những nét trên, mai còn chú trọng đến sự phân chia các nhánh trên một gốc mai như: Nhánh to, nhánh nhỏ, sự sắp xếp các nhánh…tạo nên "nội khí" của cành mai: Các cành phân chia thứ lớp, bông rải đều, nhánh to khỏe, nhánh uyển chuyển, nụ bụ bẫm, lá non chồi búp…

Người "chơi" mai thuộc hàng nghệ nhân còn phân biệt thêm nhiều thứ khác nữa như: Nhụy âm dương, cành tứ quý. Nhụy âm đương là chỉ đạo vợ chồng, cành từ quý chỉ bốn mùa Xuân Hạ Thu Đông…

Họ nhà mai đa dạng, phong phú, nhưng mai nào cũng được xem như biểu trưng của sự cao quý, tinh khôi, thanh bạch, của tấm lòng tri ân, tri kỷ. Hơn nữa, mai còn được cho là mang đến sự may mắn đến gia chủ với những nụ mai trổ bông vào đúng thời khắc giao thừa.

Vào dịp Tết Nguyên đán, trong mỗi nhà người dân Nam bộ nói chung, người Sài Gòn nói riêng, mai là cây hay cành đều được đặt ở vị trí trang trọng nhất. Và trong các công viên, ngay cả trên đường phố, mai như một thành tố quan trọng bậc nhất để điểm trang cho không gian mấy ngày Tết.

Thiếu sắc mai vàng thì cái Tết Nguyên đán ở miền Nam sẽ không thể trọn vẹn để gọi là Tết.

Vườn đào Nhật Tân nở rộ những ngày giáp Tết

SKĐS - Tết Nguyên Đán 2022 đang đến gần, người dân Thủ đô lại bắt đầu tới vườn đào Nhật Tân (Tây Hồ, Hà Nội) để chọn những cây đào đẹp nhất và tranh thủ ghi lại những khoảnh khắc đẹp nhân dịp Tết đến, xuân về.