Ở tuổi đáng lẽ còn cắp sách đến trường, em Rơ Mah H’Ch (sinh năm 2007, xã Ia Pnôn, Gia Lai) đã sớm trở thành vợ, rồi làm mẹ. Căn nhà nhỏ nằm cuối làng như càng thêm trống trải khi em kể chuyện đời mình bằng giọng thì thầm, ánh mắt đượm buồn.
“Lúc đó, em mới lớp 9. Bố mẹ thì bận đi làm rẫy suốt, em đi chơi với bạn rồi trót có bầu. Em xin bố mẹ cho lấy chồng vì nghĩ thế là đỡ phiền, lại thêm người phụ giúp việc nhà. Nhưng giờ nhìn bạn bè đi học, em hối hận lắm…”, H’Ch tâm sự.
Chuyện của H’Ch không hiếm ở Ia Pnôn - một xã biên giới nơi nạn tảo hôn như một vòng luẩn quẩn chưa dứt. Từ những tập quán lạc hậu, suy nghĩ “con gái lớn là phải lấy chồng”, nhiều thiếu nữ người dân tộc thiểu số ở đây sớm bước vào hôn nhân khi chưa đủ tuổi, chưa đủ hiểu biết, chưa một lần kịp mơ về tương lai.
Không đứng ngoài cuộc, từ tháng 7/2021, Đồn Biên phòng Ia Pnôn (thuộc Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Gia Lai) đã chủ động phối hợp với chính quyền địa phương thành lập Câu lạc bộ “Nói không với tảo hôn”. Câu lạc bộ gồm 14 thành viên, đại diện cho các ban, ngành, đoàn thể xã và Đồn Biên phòng, có nhiệm vụ đến từng hộ dân, gõ từng cánh cửa để tuyên truyền, giải thích về hệ lụy của việc lấy vợ, lấy chồng sớm.
Các thành viên CLB “Nói không với tảo hôn” tuyên truyền đến từng nhà về quy định kết hôn đúng độ tuổi. Ảnh: Ngọc Thu.
Không chỉ phát tờ rơi hay lồng ghép nội dung trong buổi họp dân, các chiến sĩ Biên phòng còn học tiếng Jrai, cùng già làng, người có uy tín đi sâu vào từng thôn làng để trò chuyện, vận động. Mỗi khi phát hiện trường hợp có dấu hiệu tảo hôn, câu lạc bộ lập tức vào cuộc, tiếp cận gia đình để thuyết phục, thậm chí hỗ trợ phương án khác để giúp các em tiếp tục học hoặc học nghề.
Chị Rơ Lan Phol - một người dân xã Ia Pnôn kể rằng gia đình từng lo lắng khi em gái chị, mới 16 tuổi, có bạn trai và đòi “bắt chồng”. “Cả nhà không biết làm sao, chỉ sợ nó lại khổ như bao người trước. May mà có cán bộ CLB đến tận nhà, trò chuyện kiên trì, em gái tôi nghe ra và chịu dừng lại. Giờ nó đã học nghề, có công việc phụ bố mẹ rồi”, chị nói.
Thống kê của địa phương cho thấy, nếu năm 2020, xã ghi nhận 10 trường hợp tảo hôn thì đến năm 2024, con số chỉ còn lại 2. Đằng sau sự thay đổi đó là hàng trăm cuộc trò chuyện, hàng ngàn lượt xuống làng của cán bộ, chiến sĩ và các thành viên câu lạc bộ.
Buổi tuyên truyền được lồng ghép trong các buổi sinh hoạt Chi bộ của làng. Ảnh: Ngọc Thu.
“Chúng tôi quan niệm, phải đi từng nhà, rà từng ngõ, vận động từng đối tượng. Có như vậy mới mong thay đổi được tư duy đã ăn sâu bao đời nay. Cùng với việc đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật, chúng tôi luôn đề cao vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên trong việc tham gia phòng, chống tảo hôn. Bên cạnh đó, địa phương cũng áp dụng các biện pháp xử lý đối với cán bộ, đảng viên để xảy ra tình trạng con em hoặc người thân kết hôn khi chưa đủ tuổi theo quy định.
Thông qua vai trò của già làng, người có uy tín và các dòng họ, chúng tôi tổ chức kiểm điểm công khai đối với những gia đình có con em vi phạm. Nhờ vậy, ý thức chấp hành pháp luật của người dân ngày càng được nâng cao. Từ đầu năm 2025 đến nay, trên địa bàn chưa phát hiện trường hợp tảo hôn nào”, một cán bộ Đồn Biên phòng Ia Pnôn chia sẻ.
Nhưng hành trình đó chắc chắn còn dài, vì thay đổi nhận thức không phải ngày một ngày hai. Dẫu vậy, những nụ cười trở lại trên gương mặt các thiếu nữ đã từ bỏ ý định lấy chồng sớm - như em gái chị Phol hay chính em H’Ch - là động lực để những người làm công tác tuyên truyền tiếp tục kiên trì.
