Thời gian gần đây, bạn đọc cả nước biết nhiều đến cái tên “Người đương thời” Nguyễn Bích Lan - một tấm gương kiên trì vượt qua bệnh tật, tự học ngoại ngữ rồi trở thành một trong những dịch giả hàng đầu ở nước ta hiện nay. Cô có tới 23 đầu sách dịch đã được in, trong đó bản dịch cuốn Triệu phú khu ổ chuột còn vinh dự nhận được giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam năm 2010. Không chỉ là dịch giả văn học, mới đây, cô lại xuất hiện với tư cách là người sáng tác khi cho ra mắt tập truyện ngắn và thơ Sống trong chờ đợi.
Tập sách Sống trong chờ đợi gồm 13 truyện ngắn và 35 bài thơ được Nguyễn Bích Lan viết trong khoảng vài năm trở lại đây. Trong bài này xin chỉ nói tới phần truyện ngắn.
Dù chỉ với hơn mười truyện ngắn - có lẽ là những sáng tác đầu tay của Nguyễn Bích Lan - được chọn in trong tập sách nhưng sau khi đọc xong cho ta cảm nhận, đây là một người viết có nghề, văn phong hấp dẫn, bố cục chặt chẽ, dẫn dắt câu chuyện tự nhiên, bất ngờ, câu chữ cập nhật một cách sinh động… Lợi thế của người dịch được tiếp xúc nhiều với các nền văn học phương tây đã giúp tác giả có một văn phong ngắn gọn, hàm súc. Nội dung các câu chuyện thể hiện người viết có cái nhìn xã hội và con người một cách sâu sắc, thẳng thắn và quyết liệt nhưng cũng đầy nhân ái, bao dung. Tập truyện đề cập đến rất nhiều mặt, thông qua những con người, những cuộc đời, những số phận, khái quát được gần như bộ mặt của đời sống… cho dù bối cảnh của hầu hết các truyện chỉ xoay quanh trong vài làng quê vùng nông thôn đồng bằng Bắc bộ hôm nay, nơi tác giả sinh ra và lớn lên - một địa bàn mà có lẽ sự thay đổi xã hội dễ nhận ra nhất. Nguyễn Bích Lan nêu ra các vấn đề của những gì thực tế đang diễn ra, có cả những tốt đẹp, trong sáng và cả những tha hoá, biến chất.
 |
Con gái
- truyện ngắn đầu tay của Nguyễn Bích Lan, xuất hiện cách nay chừng 3 năm trên báo Tuổi trẻ thành phố Hồ Chí Minh, gây dư luận ngay khi đó. Câu chuyện là cách lí giải về vấn đề trọng nam khinh nữ diễn ra thường ngày ở các vùng nông thôn. Ở Vườn chuối là câu chuyện về một cô gái tật nguyền và một đứa trẻ không may vướng vào vòng nghiện ngập ma tuý, trở nên hung hãn, bất cần. Dù có những đồn thổi ác độc nhưng cô gái vẫn vượt qua dư luận, đặt hết lòng tin vào những gì tốt đẹp nơi con người. Sông vắng và Ám ảnh là hai truyện ngắn cùng đề tài, lên án sự vô trách nhiệm của những người mẹ, người cha và của cộng đồng trước số phận những đứa trẻ tuy được sinh ra nhưng hình như lại không hề có một tương lai sáng sủa nào chờ đón. Một thầy giáo ở thuê căn phòng 9m2 mái tôn chật chội, bức bối đã không chỉ từ chối căn phòng tiện nghi 130m2 nếu nhận lời giúp làm bài thi đại học kết quả, mà đã tác động chính học sinh rao giá phần thưởng khổng lồ đó ý thức tự quyết định số phận. Câu chuyện đầy hấp dẫn, kịch tính được tác giả thể hiện trong truyện ngắn Phần thưởng là đóng góp có giá trị trong việc ca ngợi tấm gương đẹp đẽ của người thầy. Sống trong chờ đợi là truyện ngắn có dáng dấp tự truyện của chính tác giả. Hơn mười tuổi, cô bé mắc căn bệnh loạn dưỡng cơ tiến triển, mà theo bác sĩ thì bệnh này rất hiếm gặp, cứ hơn một triệu người trên thế giới mới có một người mắc nên bệnh nhân phải kiên trì chờ đợi hi vọng y học thế giới sớm tìm ra phương thuốc điều trị. Chờ đợi thật không đơn giản. Cô bé khá đáo để ấy đã không khóc khi người ta chọc kim vào cột sống để lấy tuỷ xét nghiệm, đã không khóc khi người ta cắt một miếng cơ ở bắp chân để sinh thiết, không khóc vì đau đớn kéo dài mà phải khóc tuyệt vọng vì những ngày chờ đợi quá lâu. Không phải số năm chờ đợi làm nên một con người chờ đợi giỏi mà phải hành động thế nào trong lúc chờ đợi mới là điều cốt yếu…
Sẽ không đầy đủ nếu chỉ tóm tắt đơn giản nội dung từng truyện ngắn của Nguyễn Bích Lan, bởi trong văn chương của mình, cô thường ẩn chứa nhiều tâm sự, nhiều nỗi niềm và không ngần ngại thẳng thắn bày tỏ thái độ cũng như nêu những thông điệp đến với người đọc trước nhiều vấn đề bức xúc mà luôn rất cần tới trách nhiệm của mỗi cá nhân và cả xã hội cùng quan tâm giải quyết. Chỉ khi đọc xong từng truyện, ngẫm nghĩ về nó mới thấy hết những điều tác giả muốn đề cập.
Những tâm huyết của tác giả nằm ở trong và cả bên ngoài trang viết.
Nguyễn Huy