Những năm gần đây, tỉnh Quảng Trị đang tập trung đầu tư mở rộng diện tích trồng các loài cây dược liệu có tiềm năng nhằm tạo ra các sản phẩm giá trị cao, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng bền vững. Việc phát triển vùng dược liệu không chỉ tận dụng thế mạnh tự nhiên mà còn mở ra hướng đi mới cho người dân các huyện miền núi cũ nhằm cải thiện thu nhập, nâng cao đời sống.
Đến nay, toàn tỉnh ghi nhận 3.555 ha cây dược liệu được trồng hoặc mọc tự nhiên, phân bố trải rộng khắp địa bàn, tập trung nhiều nhất tại các huyện (cũ) Hướng Hóa, Đakrông, Cam Lộ, Gio Linh và Vĩnh Linh. Đây được xem là nguồn tài nguyên quý, đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế địa phương.
Người dân thu hoạch sâm Bố Chính tại Quảng Trị. Ảnh: Ảnh: VTH.
Thực hiện Đề án khuyến khích phát triển cây dược liệu gắn với Chương trình OCOP giai đoạn 2022 – 2026, tầm nhìn 2030, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phối hợp với các sở ngành và địa phương triển khai hàng loạt chính sách hỗ trợ từ giống, vật tư, kỹ thuật đến hạ tầng sản xuất.
Tỉnh Quảng Trị xác định 14 loài cây dược liệu có tiềm năng phát triển mạnh, bao gồm: tràm các loại, nghệ, chè vằng, an xoa, thất diệp nhất chi hoa, giảo cổ lam, sâm cau, sả, dây thìa canh, sâm bố chính, cà gai leo, khôi tía, đảng sâm và quế.
Để thúc đẩy phát triển, tỉnh đã lồng ghép nguồn lực từ các chương trình mục tiêu quốc gia, Nghị quyết 162/NQ-HĐND, chương trình OCOP, nguồn vốn ODA và nhiều dự án hỗ trợ miền núi. Nhờ đó, người dân và doanh nghiệp được hỗ trợ đáng kể về hệ thống tưới tiêu, vật tư nông nghiệp, kỹ thuật canh tác và cơ sở hạ tầng.
Kết quả, đến nay toàn tỉnh đã trồng được 326 ha dược liệu tập trung, đạt 163% kế hoạch. Các loại cây chủ lực gồm cà gai leo, chè vằng, an xoa, tràm năm gân, tràm gió, nghệ, riềng, sả… đã mang lại hiệu quả rõ rệt, trở thành sinh kế chính của nhiều hộ dân.
Phát triển dược liệu dưới tán rừng – hướng đi bền vững
Một trong những điểm nổi bật của Quảng Trị là mô hình trồng dược liệu dưới tán rừng tự nhiên và rừng trồng, vừa tận dụng hiệu quả quỹ đất lâm nghiệp, vừa bảo vệ môi trường sinh thái. Mô hình này đang được triển khai ở nhiều địa phương và đem lại hiệu quả cao.
Hệ thống vườn ươm giống dược liệu đang từng bước hình thành, hiện toàn tỉnh có 2 vườn ươm và hơn 90 cơ sở sơ chế, chế biến quy mô vừa và nhỏ. Nhờ đó, người dân có nguồn giống ổn định, chủ động mở rộng diện tích trồng theo hướng tập trung, bền vững.
Đến nay, Quảng Trị cũng đã phát triển hơn 511 sản phẩm OCOP có nguồn gốc từ dược liệu, trong đó có 1 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao, 17 sản phẩm đạt chuẩn 4 sao và 33 sản phẩm đạt chuẩn 3 sao. Đây là minh chứng cho sự chuyển mình mạnh mẽ của ngành dược liệu địa phương.
Tỉnh Quảng Trị đẩy mạnh phát triển các chuỗi giá trị dược liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm.
Ba Lòng – điểm sáng từ mô hình trồng sâm Bố Chính
Trong số các địa phương tiên phong, xã Ba Lòng (mới) – sau khi sáp nhập từ hai xã Triệu Nguyên và Ba Lòng cũ thuộc huyện Đakrông là một điểm sáng.
Mô hình trồng sâm Bố Chính tại thôn Xuân Lâm với quy mô 2 ha được xem là điển hình. Người dân tham gia tổ hợp tác được hướng dẫn kỹ thuật từ làm đất, chăm sóc đến thu hoạch, bảo quản. Nhờ tuân thủ đúng quy trình, năng suất sâm đạt khoảng 20 tạ/ha, mức sản lượng ổn định đối với loại dược liệu này.
Điều đáng mừng là sản phẩm được thu mua ngay tại địa phương với giá dao động 150.000 – 200.000 đồng/kg. Tổ hợp tác cũng đã ký liên kết bao tiêu với doanh nghiệp, giúp đảm bảo đầu ra và giữ giá ổn định. Thu nhập của các hộ dân tham gia mô hình vì vậy tăng lên rõ rệt.
Chính quyền xã cũng chủ động rà soát quỹ đất, xác định vùng trồng phù hợp, hỗ trợ kỹ thuật và kết nối thị trường. Việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng ưu tiên dược liệu đang được xem là giải pháp then chốt nhằm nâng cao thu nhập cho các hộ dân trong giai đoạn mới.
Bên cạnh sâm Bố Chính, cây sả cũng nhanh chóng khẳng định tiềm năng tại Triệu Nguyên và Ba Lòng. Cán bộ kỹ thuật đánh giá cây sả rất phù hợp với thổ nhưỡng lẫn khí hậu vùng núi, dễ trồng, ít rủi ro.
Năng suất đạt 15–17 tấn/ha; mỗi tấn nguyên liệu chưng cất cho ra khoảng 4 lít tinh dầu. Với giá bán trung bình 800.000 đồng/lít, mỗi ha có thể mang về 48–54 triệu đồng/năm – mức thu nhập đáng kể với người dân miền núi.
Từ lợi thế này, xã Ba Lòng đang khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân liên kết sản xuất, hình thành vùng nguyên liệu phục vụ chế biến dược liệu. Khi chuỗi liên kết được xây dựng bền vững, người dân sẽ có đầu ra ổn định, thu nhập tăng, đồng thời góp phần giảm nghèo và cải thiện môi trường sống.
Việc mở rộng diện tích và phát triển đa dạng mô hình trồng dược liệu đã và đang tạo động lực mạnh mẽ cho kinh tế miền núi Quảng Trị. Sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền, doanh nghiệp và người dân đang giúp ngành dược liệu trở thành một trong những lĩnh vực tiềm năng nhất của tỉnh.
Trong tương lai, Quảng Trị kỳ vọng xây dựng các vùng dược liệu tập trung quy mô lớn, gắn với chế biến sâu và xuất khẩu, đưa sản phẩm dược liệu trở thành thương hiệu chủ lực, mang lại giá trị kinh tế – xã hội bền vững cho địa phương.
