Động mạch chủ bụng là mạch máu lớn, từ tim chạy dọc theo gần cột sống, xuống gần bụng dưới thì phân thành hai nhánh xuống chân, cung cấp máu cho phần bụng, vùng chậu và 2 chân. Phình động mạch chủ bụng là tình trạng động mạch chủ bụng bị giãn không hồi phục, phình lên như một trái bóng hoặc cái túi. Bình thường, động mạch chủ bụng có đường kính khoảng 2cm, khi phình động mạch, đường kính của nó lên trên 3cm hoặc hơn.
Ai dễ mắc bệnh?
Một số kiểu tổn thương trong phình động mạch chủ bụng.
Những đối tượng sau đây dễ bị phình động mạch chủ: nam trên 50 tuổi; bệnh nhân bị tăng huyết áp lâu năm; vữa xơ động mạch; tăng cholesterol; béo phì; bệnh khí phế thũng; rối loạn bẩm sinh (hội chứng Ehlers - Danlos, hội chứng Marfan); nhiễm khuẩn nhất là bệnh giang mai; chấn thương; có bố mẹ mắc bệnh; người nghiện hút thuốc lá; hoại tử thành động mạch do thuốc; loạn sản tổ chức xơ; thoái hóa thành động mạch liên quan đến thai nghén; phình động mạch sau hẹp động mạch; sau chấn thương và vết thương; sau phẫu thuật nối thông mạch máu, sau phẫu thuật ghép đoạn động mạch...
Cảnh giác phát hiện bệnh
Biến chứng nguy hiểm
Phình động mạch chủ bụng có thể gây một số biến chứng nguy hiểm sau: rối loạn tưới máu khu vực và làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối, hậu quả là huyết khối này di chuyển theo dòng máu sẽ gây tắc mạch, tổn thương các cơ quan như tắc mạch chi, đột quỵ do tắc mạch não, nhồi máu cơ tim do tắc mạch vành.
Do vách của túi phình yếu hơn chỗ khác nên có thể vỡ túi phình bất cứ lúc nào, đây là biến chứng nguy hiểm nhất. Các triệu chứng vỡ túi phình gồm: đau bụng đột ngột và ngất xỉu là dấu hiệu cho thấy túi phình động mạch đã vỡ. Bệnh nhân trong trạng thái lo âu, buồn nôn và nôn, vã mồ hôi, tim đập nhanh, thành bụng gồng cứng, nôn máu ồ ạt do vỡ vào tá tràng... Do ở gần tim và có kích thước lớn nên khi túi phình vỡ, máu sẽ thoát ra ngoài ồ ạt, gây tình trạng mất máu trầm trọng, có thể trụy tim mạch và tử vong nhanh chóng.
Điều trị và phòng bệnh
Điều trị phình động mạch chủ bụng chủ yếu bằng phương pháp phẫu thuật. Song, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân thường kém do tuổi cao sức yếu, kèm theo các bệnh lý tim mạch và các bệnh nội khoa mạn tính khác, dinh dưỡng kém... Ca phẫu thuật thường rất nặng nề, mất máu nhiều, đường mổ kéo dài... nên nguy cơ của ca mổ rất lớn. Sau mổ, bệnh nhân dễ có biến chứng và chậm hồi phục. Do đó, các trường hợp túi phình dọa vỡ phải mổ cấp cứu, tỷ lệ thất bại trong và sau mổ còn rất cao. Mặt khác, sau khi phẫu thuật để điều trị, quá trình thoái hóa mạch máu ở bệnh nhân vẫn tiếp diễn, khiến bệnh rất dễ tái phát nếu không được điều trị dự phòng.
Phòng bệnh chủ yếu là kiểm soát các yếu tố nguy cơ như điều trị tích cực bệnh tăng huyết áp và rối loạn lipid máu; dùng thuốc Đông y có khả năng điều trị kiểm soát, ngăn ngừa tối đa bệnh lý phình động mạch chủ nhờ những vị thuốc có tác dụng hạ huyết áp, hạ mỡ máu và tăng sức bền thành mạch máu. Điều trị tích cực các bệnh là nguyên nhân dẫn đến phình mạch đã nói ở trên như: tăng huyết áp, vữa xơ động mạch, tăng cholesterol, béo phì, khí phế thũng, nhiễm khuẩn, bỏ hút thuốc lá, hạn chế uống rượu bia...
ThS. Trần Quốc An