Ở các nước phát triển trên thế giới, nhờ các chương trình khám sàng lọc ung thư, các chương trình khám sức khỏe định kỳ và trình độ y học của họ phát triển đồng đều ở tất cả các tuyến mà người dân thường được phát hiện bệnh sớm. Như vậy, bệnh nhân có cơ hội được chữa khỏi hoặc kéo dài thời gian sống, đảm bảo chất lượng cuộc sống bình thường cho người bệnh sau điều trị trong thời gian dài.
Nội soi dạ dày để phát hiện tổn thương trong lòngdạ dày.
Trong khi đó, ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, hầu hết bệnh nhân ung thư (70-80%) được phát hiện bệnh khi đã ở giai đoạn muộn, tức là khi có biểu hiện bệnh thì người bệnh mới đi khám.
Ngoài ra, một số trường hợp ung thư được chẩn đoán tình cờ nhờ vào quá trình đánh giá các bệnh lý khác.
Để chẩn đoán ung thư, người ta dựa vào các dấu hiệu lâm sàng và cận lâm sàng:
Dấu hiệu lâm sàng
Là những dấu hiệu mà người bệnh có thể cảm nhận, cảm thấy được như đau, mệt, sờ thấy u cục... hoặc do bác sĩ thăm khám bằng hỏi - nhìn - sờ - gõ - nghe.
Biểu hiện toàn thân: sút cân, chán ăn, mệt mỏi, đổ mồ hôi trộm, hoa mắt, chóng mặt, xanh xao, liệt hoặc yếu người... thậm chí nhiều người không có triệu chứng gì.
Biểu hiện tại chỗ: xuất hiện các khối u bất thường, chảy máu, đau, loét, chảy dịch... Đối với các khối u to có thể gây chèn ép vào các tổ chức xung quanh gây ra triệu chứng như vàng da, liệt...
Dấu hiệu của di căn: ho, ho ra máu, gan to, đau xương, gãy xương, nổi hạch...
Mỗi triệu chứng nêu trên không đặc hiệu cho ung thư, nó có thể gây ra bởi nhiều bệnh lý thông thường khác. Các triệu chứng này đôi khi có tính chất gợi ý để tiến hành làm xét nghiệm.
Cận lâm sàng
Phương pháp chẩn đoán này phải dựa vào máy móc và bác sĩ thực hiện.
Chẩn đoán hình ảnh: ngày nay, chẩn đoán hình ảnh có vai trò đặc biệt quan trọng trong chẩn đoán ung thư. Từ các phương tiện chẩn đoán đơn giản như chụp Xquang, làm siêu âm cho đến chụp cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng từ, chụp PET/CT cũng đều có ý nghĩa trong chẩn đoán. Phương pháp này giúp xác định vị trí u, số lượng u, kích thước u, tính chất xâm lấn với các cơ quan xung quanh, phần nào xác định được bản chất khối u (ung thư hay không ung thư)... Hiện nay, các trung tâm chẩn đoán hình ảnh lớn của chúng ta như Bạch Mai, Việt Đức, Chợ Rẫy, 108... đã được trang bị các máy móc, phương tiện hiện đại, ngang tầm các nước phát triển trên thế giới, cùng với đội ngũ bác sĩ được đào tạo bài bản trong và ngoài nước đã hỗ trợ rất mạnh cho việc chẩn đoán ung thư, thậm chí từ giai đoạn sớm.
Nội soi: Nội soi là phương pháp chẩn đoán thường áp dụng cho các cơ quan rỗng như dạ dày, ruột non, ruột già, khí quản, tai mũi họng... Khi đưa ống soi vào trong các tạng rỗng này bác sĩ có thể phát hiện được các khối u, cục, những bất thường. Nội soi có thể kết hợp với sinh thiết tế bào để làm xét nghiệm tế bào học.
(Mời xem tiếp trên SK&ĐS số 45 ra ngày 20/3/2015)
ThS. Bs. Ngọc Lâm
