Lao hạch có thể ở vị trí của hạch ngoại vi như hạch cổ, hạch nách, hạch bẹn; nhưng cũng có thể có ở các bộ phận nội tạng như: hạch trung thất, hạch mạc treo. Trong đó, lao hạch ngoại biên là thể lao thường gặp nhất.
Phân biệt hạch và nhận biết lao hạch
Lao hạch thường gặp ở vùng cổ. Các hạch viêm thông thường (do thương tổn răng, miệng, mũi...) là nơi vi khuẩn lao dễ dàng xâm nhập, khu trú và dẫn đến lao hạch.
Bình thường các hạch trong cơ thể rất nhỏ chỉ bằng hạt thóc, hạt đỗ, hạt ngô nhỏ. Các hạch mềm lẫn trong các mô xung quanh. Như hạch ngoài da thì lẫn trong các tổ chức mỡ dưới da, lẫn trong các thớ cơ. Khi hạch ngoài da đã sờ nắn thấy nghĩa là đã sưng to. Nếu sưng nóng, đỏ, sờ đau, mật độ mềm thì cho dùng thử kháng sinh, nếu hạch bớt sưng đau, thể tích nhỏ đi thì đó là hạch viêm do nhiễm khuẩn. Nếu hạch cứng phát triển nhanh, to nhanh, sờ như hạt đạn chì, có chân lan tỏa như rễ cây lan vào các tổ chức xung quanh thì phải coi chừng hạch ung thư hoặc hạch di căn ung thư. Hạch nếu lúc sưng lúc giảm, lúc đau lúc không có thể là hạch viêm do nhiễm khuẩn thông thường. Nếu hạch sờ nắn không đau, phát triển chậm (từ từ trải qua hằng tháng), mềm căng thì cần chú ý hạch lao hoặc lao hạch.
Diễn tiến của lao hạch
Đường xâm nhập của trực khuẩn lao: có thể do nhiễm khuẩn lao toàn cơ thể, gây viêm hạch nhiều chỗ. Trực khuẩn lao thường xâm nhập phổi sau đó vào máu đến tổ chức hạch và gây lao hạch. Trực khuẩn lao có thể xâm nhập trực tiếp vào đường bạch huyết qua thương tổn lao ở niêm mạc miệng, hoặc từ một tổn thương thông thường do sang chấn, nhiễm khuẩn. Trực khuẩn lao qua niêm mạc miệng đi vào đường bạch huyết (lao hạch tiên phát), có khi xâm nhập hệ thống bạch huyết qua niêm mạc miệng mà không để lại dấu vết gì. Trực khuẩn lao có thể xâm nhập do tiếp xúc với bệnh nhân lao hoặc môi trường có vi khuẩn lao.
Khi bị lao hạch, người bệnh có biểu hiện xuất hiện một hoặc một nhóm hạch bị sưng to. Hạch xuất hiện tự nhiên, người bệnh không rõ hạch to từ lúc nào. Hạch sưng to dần, không đau, mật độ chắc, bề mặt nhẵn, không nóng, da vùng hạch sưng to không tấy đỏ. Thường có nhiều hạch cùng bị sưng, cái to cái nhỏ không đều nhau tập hợp thành một chuỗi, cũng có khi chỉ gặp một hạch đơn độc vùng cổ sưng to, không đau, không nóng, không đỏ.
Lao hạch thường gặp ở vùng cổ.
Hạch lao có thể phát triển qua 3 giai đoạn sau: Giai đoạn đầu hạch bắt đầu sưng to, các hạch to nhỏ không đều nhau, chưa dính vào nhau và chưa dính vào da nên di động còn dễ. Giai đoạn sau chuyển sang thể viêm hạch và viêm quanh hạch. Lúc này các hạch có thể dính vào với nhau thành mảng, hoặc dính vào da và các tổ chức xung quanh làm hạn chế di động. Khi chuyển giai đoạn nhuyễn hóa: các hạch mềm dần, da vùng hạch sưng tấy đỏ, không nóng và không đau. Hạch đã hóa mủ thì dễ vỡ và nếu để tự vỡ gây những lỗ rò lâu liền, miệng lỗ rò tím ngắt và tạo thành sẹo nhăn nhúm, lồi, sùi trắng hoặc những dây chằng xơ. Trong quá trình viêm hạch lao, nói chung sức khỏe bình thường, trừ trường hợp bị bội nhiễm hay kèm theo tổn thương lao phổi, xương... Còn ở thể khối u (viêm hạch lao phì đại): Xuất hiện khối u ở cổ, ít được chú ý, thấy một hay vài hạch nổi to, sau dính thành một khối không đau, di động, sờ chắc và không có viêm quanh hạch. Khối u to dần, chiếm gần hết vùng bên cổ. Các hạch khác (dưới hàm, mang tai...) cũng bị phì đại. U ở một bên, có khi cả 2 bên làm cho cổ như bạnh ra. Tuy nhiên thể này rất ít gặp.
Lao hạch có lây không?
Phải khẳng định rằng, lao hạch là bệnh không lây. So với các thể lao khác, lao hạch điều trị đơn giản hơn. Thời gian điều trị kéo dài 4-7 tháng tùy thể trạng bệnh. Với trường hợp bị u lympho lao hạch, lao không thành mủ, khu trú, di động có thể sử dụng phương pháp cắt bỏ hạch. Lao hạch ở trẻ em thường khỏi nếu được điều trị toàn thân, lý liệu pháp, giữ vệ sinh. Không nên cắt bỏ hạch sớm ở trẻ em vì hạch có vai trò bảo vệ chống sự xâm nhập của trực khuẩn lao.
Để phòng bệnh lao hạch, cách tốt nhất là chú trọng nâng cao sức đề kháng, nhất là đối với trẻ em, tránh để viêm hạch mạn tính tạo điều kiện cho trực khuẩn lao xâm nhập. Cần vệ sinh răng miệng, nhổ hoặc chữa răng sâu. Khi đã được chẩn đoán là lao hạch, cần tuân thủ điều trị theo chỉ định của thầy thuốc chuyên khoa lao, phối hợp với nâng đỡ thể trạng bằng chế độ ăn uống tốt, nghỉ ngơi hợp lý.
