Việt Nam đã xây dựng chiến lược đến năm 2025 sẽ loại trừ sốt rét do nhiễm ký sinh trùng Plasmodium falciparum và định hướng đến năm 2030 toàn bộ sốt rét do nhiễm các loại ký sinh trùng khác đều được loại trừ.
Bộ Y tế ban hành hướng dẫn giám sát và phòng chống bệnh sốt rét đã xác định các giai đoạn phòng chống và loại trừ sốt rét bao gồm giai đoạn phòng chống sốt rét, giai đoạn loại trừ sốt rét và giai đoạn đề phòng sốt rét quay trở lại. Các giai đoạn phòng chống và loại trừ này được xây dựng trên hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới.
Sốt rét đang trong lộ trình tiến tới loại trừ nhiễm P. falciparum năm 2025 và loại trừ toàn bộ vào năm 2030.
Xác định giai đoạn phòng chống sốt rét
Đây là một giai đoạn hoạt động của chương trình sốt rét triển khai thực hiện tại một tỉnh, một huyện, một xã có tỷ lệ ký sinh trùng sốt rét ở vùng sốt rét lưu hành hàng năm từ 1/1.000 dân số vùng sốt rét lưu hành trở lên. Trong giai đoạn này cần tập trung thực hiện các biện pháp can thiệp nhằm mục đích làm giảm lan truyền sốt rét và qua đó có tác động đến tỷ lệ mắc và tỷ lệ tử vong do sốt rét. Mở rộng áp dụng các biện pháp phòng chống và điều trị bệnh hiệu quả để đạt được diện bao phủ toàn bộ các vùng có sốt rét lan truyền.
Tiêu chuẩn của giai đoạn phòng chống sốt rét được quy định: Xã thuộc giai đoạn phòng chống sốt rét là xã ở vùng sốt rét lưu hành có tỷ lệ ký sinh trùng sốt rét trung bình 5 năm liên tục từ 1/1.000 dân số sốt rét lưu hành trở lên hoặc có ít nhất 1 năm trong vòng 5 năm có tỷ lệ ký sinh trùng sốt rét từ 1/1.000 dân số sốt rét lưu hành trở lên. Huyện thuộc giai đoạn phòng chống sốt rét là huyện có ít nhất một xã thuộc giai đoạn phòng chống sốt rét. Tỉnh thuộc giai đoạn phòng chống sốt rét là tỉnh có ít nhất một huyện thuộc giai đoạn phòng chống sốt rét.
Xác định giai đoạn loại trừ sốt rét
Đây là một hoạt động của chương trình sốt rét triển khai thực hiện tại một tỉnh, một huyện, một xã có tỷ lệ ký sinh trùng sốt rét ở vùng sốt rét lưu hành dưới 1/1.000 dân số vùng sốt rét lưu hành và thực hiện các hoạt động duy trì kết quả loại trừ sốt rét trong vòng từ 3 năm trở lên.
Tiêu chuẩn của giai đoạn loại trừ sốt rét được quy định: Xã thuộc giai đoạn loại trừ sốt rét là xã ở vùng sốt rét lưu hành có tỷ lệ ký sinh trùng sốt rét trung bình 5 năm liên tục dưới 1/1.000 dân số sốt rét lưu hành và không có năm nào có tỷ lệ ký sinh trùng sốt rét từ 1/1.000 dân số sốt rét lưu hành trở lên. Huyện thuộc giai đoạn loại trừ sốt rét là huyện có tất cả các xã thuộc giai đoạn loại trừ sốt rét. Tỉnh thuộc giai đoạn loại trừ sốt rét là tỉnh có tất cả các huyện thuộc giai đoạn loại trừ sốt rét.
Xác định giai đoạn phòng chống sốt rét quay trở lại
Đây là một giai đoạn của chương trình sốt rét triển khai thực hiện tại một tỉnh, một huyện đã loại trừ sốt rét; tiếp tục triển khai các hoạt động nhằm phòng ngừa sốt rét xâm nhập, quay trở lại và duy trì bền vững kết quả loại trừ sốt rét ở những năm tiếp theo.
Cơ sở khoa học để triển khai thực hiện
Thực tế tại nước ta, công tác phòng chống sốt rét đã đạt được những thành tựu đáng kể trong thời gian qua với số người mắc sốt rét và tử vong do sốt rét giảm liên tục qua các năm, vùng sốt rét lưu hành thu hẹp lại; đã xây dựng khung pháp lý và chính sách về công tác phòng chống sốt rét. Chính phủ đã tập trung đầu tư về nguồn tài chính cho công tác phòng chống sốt rét, đưa hoạt động phòng chống sốt rét trở thành một chương trình ưu tiên về y tế. Bên cạnh đó là sự tham gia tích cực, mạnh mẽ của cộng đồng người dân và các tổ chức xã hội để tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai các hoạt động phòng chống và loại trừ sốt rét một cách bền vững. Các kỹ thuật về chẩn đoán, điều trị sốt rét đã được cải thiện để đáp ứng yêu cầu, năng lực giám sát phát hiện của hệ thống y tế đã được nâng cao và bao phủ toàn diện. Đã thực hiện việc phân vùng dịch tễ sốt rét cho từng tỉnh, huyện, xã; đây là cơ sở quan trọng cho việc bố trí nguồn lực, lựa chọn các hoạt động ưu tiên và áp dụng các biện pháp can thiệp cần thiết về phòng chống và loại trừ sốt rét phù hợp cho từng vùng tương ứng với các giai đoạn để tiến tới loại trừ sốt rét cho từng địa phương, từng vùng và toàn quốc vào năm 2030. Cơ sở khoa học này là điều kiện để thực hiện các giai đoạn của chiến lược loại trừ sốt rét đạt hiệu quả trong thời gian tới.
