Năm khí hậu dị thường trên phạm vi toàn cầu
Ngày 19/12, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia đã tổ chức Hội nghị tổng kết công tác năm 2025 và triển khai nhiệm vụ năm 2026 nhằm đánh giá toàn diện kết quả thực hiện nhiệm vụ trong bối cảnh thiên tai diễn biến phức tạp, nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra trên phạm vi cả nước.
Ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết, năm 2025 tiếp tục được đánh giá là một trong những năm có thời tiết và thiên tai cực đoan nhất trong lịch sử khí tượng hiện đại. Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), giai đoạn 2015–2025 là thời kỳ ấm nhất trong vòng 176 năm, trong đó ba năm gần đây nhất (2023–2025) liên tiếp xác lập các kỷ lục mới về nhiệt độ trung bình toàn cầu.
Ông mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia.
Dù hiện tượng El Niño suy yếu và chuyển sang trạng thái trung tính từ đầu năm 2025, nhiệt độ trung bình bề mặt toàn cầu trong 8 tháng đầu năm vẫn cao hơn thời kỳ tiền công nghiệp khoảng 1,42°C. Nhiều khu vực trên thế giới đồng thời hứng chịu các hình thái thiên tai đối lập: nắng nóng gay gắt và hạn hán kéo dài tại châu Âu, Trung Đông, Nam Mỹ; trong khi mưa lũ cực đoan xảy ra dồn dập ở Đông Nam Á, châu Phi và Bắc Mỹ.
Hàng loạt thảm họa lớn đã xảy ra: nắng nóng kỷ lục trên 50°C tại Thổ Nhĩ Kỳ, lũ quét nghiêm trọng tại Hoa Kỳ, Ấn Độ, Congo; các siêu bão mạnh trên Đại Tây Dương và Tây Bắc Thái Bình Dương gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản.
Tại Việt Nam, năm 2025 ghi nhận bức tranh thiên tai đặc biệt phức tạp, với hầu hết các loại hình thiên tai nguy hiểm đều xuất hiện. ENSO duy trì trạng thái trung tính trong phần lớn thời gian và chuyển dần sang La Niña vào cuối năm, tạo điều kiện cho mưa lớn, lũ lụt và các hiện tượng thời tiết cực đoan gia tăng.
Nhiệt độ nhìn chung xấp xỉ trung bình nhiều năm, song các tháng 9 và 10 ghi nhận mức cao bất thường, thuộc nhóm cao nhất trong chuỗi số liệu lịch sử. Lượng mưa trên cả nước phổ biến cao hơn trung bình nhiều năm từ 25–60%, riêng một số khu vực Trung Bộ cao hơn tới 80–100%, thậm chí gấp nhiều lần trong các đợt mưa cực đoan.
Trong năm, trên Biển Đông đã xuất hiện 15 cơn bão và 6 áp thấp nhiệt đới, trong đó 7 cơn bão và 1 áp thấp nhiệt đới ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta. Đáng chú ý, cơn bão RAGASA đạt cường độ cấp 17, được ghi nhận là cơn bão mạnh nhất từng xuất hiện trên Biển Đông.
Mưa lớn diện rộng xảy ra tới 22 đợt, nhiều đợt trái mùa và có cường suất đặc biệt lớn. Đỉnh điểm là các đợt mưa lũ liên tiếp trong tháng 10 và 11 tại Trung Bộ, với lượng mưa ngày vượt kỷ lục lịch sử tại nhiều trạm. Tại Bạch Mã (TP. Huế), tổng lượng mưa một đợt lên tới gần 3.900 mm; riêng lượng mưa trong 24 giờ đạt 1.740 mm – thuộc nhóm cao nhất từng được ghi nhận ở Việt Nam.
Lũ lụt, ngập úng xảy ra trên cả ba miền. Bắc Bộ ghi nhận nhiều trận lũ lớn và đặc biệt lớn, gây ngập diện rộng tại Hà Nội và các tỉnh trung du, miền núi. Trung Bộ trải qua mùa lũ khốc liệt, với nhiều con sông vượt báo động 3 và vượt lũ lịch sử. Tại Nam Bộ, lũ đầu nguồn sông Cửu Long đạt mức cao nhất trong 6 năm, nhiều trạm vượt mốc lịch sử.
Cùng với đó, lũ quét và sạt lở đất diễn biến nghiêm trọng với 38 đợt xảy ra tại 22 tỉnh, tập trung ở khu vực miền núi Bắc Bộ và Trung Bộ, gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Các hiện tượng triều cường, nước dâng do bão, sóng lớn, cùng dông, lốc, mưa đá xuất hiện với tần suất dày và phạm vi rộng, cho thấy rõ xu thế gia tăng rủi ro thiên tai dưới tác động của biến đổi khí hậu.
Dự báo sớm, hành động sớm để giảm nhẹ rủi ro thiên tai
Bước sang năm 2026, các chuyên gia khí tượng nhận định bối cảnh khí hậu toàn cầu vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nền nhiệt độ trung bình cao kéo dài, biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét, cùng khả năng duy trì hoặc tái lập các pha ENSO bất lợi có thể khiến thiên tai tiếp tục diễn biến phức tạp, cực đoan và khó lường.
Tại Việt Nam, nguy cơ mưa lớn cực đoan, lũ chồng lũ, lũ quét và sạt lở đất tại khu vực miền núi; bão mạnh, nước dâng và triều cường cao tại ven biển; cùng ngập lụt đô thị tại các thành phố lớn được dự báo vẫn ở mức cao. Bên cạnh đó, hạn hán và xâm nhập mặn tại Đồng bằng sông Cửu Long tuy có thể không gay gắt như các năm El Niño mạnh, song vẫn cần được theo dõi chặt chẽ.
Trước những thách thức trên, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia xác định tiếp tục đặt trọng tâm vào nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo sớm và dự báo dựa trên tác động. Các bản tin dự báo thời tiết, thủy văn, khí hậu sẽ được chi tiết hóa theo không gian và thời gian, bám sát địa bàn hành chính, phục vụ trực tiếp công tác chỉ đạo phòng, chống thiên tai.
Một trong những giải pháp then chốt là đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ, vận hành hiệu quả các hệ thống dự báo số phân giải cao, đồng hóa dữ liệu radar, vệ tinh và quan trắc thực địa; mở rộng hệ thống cảnh báo lũ quét, sạt lở đất theo thời gian thực.
Bên cạnh đó, việc phối hợp liên ngành, liên vùng tiếp tục được tăng cường, đặc biệt trong dự báo và vận hành liên hồ chứa, cảnh báo ngập lụt đô thị, xâm nhập mặn và đảm bảo an toàn dân sinh. Thông tin dự báo, cảnh báo sẽ được truyền tải kịp thời, đa dạng hóa hình thức để người dân dễ tiếp cận, dễ hiểu và chủ động phòng tránh.
Trong bối cảnh thiên tai ngày càng khốc liệt, bài học từ năm 2025 cho thấy: chủ động dự báo sớm, hành động sớm và ứng phó linh hoạt chính là chìa khóa quan trọng để giảm thiểu thiệt hại, bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân và đảm bảo phát triển bền vững trong những năm tới.
