Thông tin được Đại sứ Israel tại Ukraine Michael Brodsky, xác nhận trong cuộc phỏng vấn với Pravda USA, ngày 8/6.
Hệ thống tên lửa phòng không Patriot. (Nguồn: Depositphotos)
Đây là lần đầu tiên một quan chức Israel chính thức thừa nhận việc chuyển giao nhiều hệ thống tên lửa phòng không MIM-104 Patriot cho Ukraine, lấy từ kho vũ khí đã ngừng hoạt động của Không quân Israel.
Dù không công bố con số cụ thể, nhưng việc dùng cụm từ "các hệ thống" ám chỉ ít nhất từ hai khẩu đội trở lên trong số tám khẩu đội MIM-104D PAC-2/GEM+ "Yahalom" đã được Israel cho nghỉ hưu từ tháng 4/2024.
Theo các nguồn tin tình báo nguồn mở, việc vận chuyển được thực hiện từ tháng 1 qua các chuyến bay vận tải C-17 của Không quân Mỹ, khởi hành từ căn cứ Nevatim (Israel), quá cảnh tại Đức rồi đến sân bay Rzeszow (Ba Lan), điểm trung chuyển chính của viện trợ quân sự phương Tây cho Ukraine.
Khoảng 90 tên lửa MIM-104E đã được gửi kèm theo, theo Axios, dưới danh nghĩa là "chuyển hoàn lại Mỹ" nhằm tránh phản ứng gay gắt từ Nga. Ít nhất một hệ thống đã được tân trang tại Mỹ trước khi giao hàng, bao gồm cập nhật phần mềm radar và bảo trì tên lửa bởi hãng Raytheon, nhà sản xuất Patriot.
Tăng cường đáng kể năng lực phòng thủ của Ukraine
Patriot là một trong những hệ thống phòng không tiên tiến nhất thế giới, từng được triển khai lần đầu tại Israel trong Chiến tranh Vùng Vịnh năm 1991 để chống tên lửa Scud từ Iraq. Phiên bản được chuyển cho Ukraine là MIM-104D PAC-2 GEM+, có khả năng đánh chặn tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo chiến thuật như Kh-101, Kalibr, Iskander-M của Nga.
Một khẩu đội Patriot gồm radar AN/MPQ-53 hoặc AN/MPQ-65 nâng cấp, trung tâm điều khiển di động và tối đa tám bệ phóng M901 – mỗi bệ mang bốn tên lửa. Tên lửa dài 5,2m, nặng gần 1 tấn, có đầu đạn nổ phân mảnh và ngòi nổ cận đích giúp tăng hiệu quả phá hủy.
Khác với cấu hình PAC-3 sử dụng công nghệ hit-to-kill, bản GEM+ của Israel vẫn chứng minh hiệu quả trên thực địa, từng bắn hạ nhiều máy bay chiến đấu Syria (Su-22, Su-24) và UAV của Hamas, Hezbollah. Trong chiến sự năm 2023, Patriot của Israel đã đánh chặn ít nhất 9 tên lửa và UAV ở không phận Jordan và Lebanon.
Các khẩu đội Patriot của Israel được thiết kế tương thích với tiêu chuẩn NATO, giúp Ukraine dễ dàng tích hợp với mạng lưới phòng không hiện có. Tuy nhiên, việc bảo vệ radar khỏi tên lửa chống bức xạ Kh-31P và UAV cảm tử Lancet của Nga vẫn còn là thách thức.
Các kíp vận hành Ukraine đã được huấn luyện tại Fort Sill, Oklahoma (Mỹ) từ năm 2023, đủ năng lực vận hành hệ thống. Thế nhưng, khả năng duy trì hoạt động dài hạn phụ thuộc vào nguồn tên lửa tiếp tế và năng lực hậu cần từ phương Tây.
Áp lực chiến thuật và thay đổi chiến lược
Theo Reuters, trước áp lực ngày càng lớn từ các đợt không kích của Nga, đặc biệt là sau đợt tấn công lớn vào Kiev tháng 4, việc bổ sung thêm Patriot giúp Ukraine có thêm công cụ đánh chặn từ xa, với tầm phát hiện mục tiêu lên đến 150km và khả năng ngăn chặn các tên lửa siêu thanh như Kinzhal.
Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), so với các hệ thống khác như SAMP/T của Pháp–Italia vốn hạn chế trong đánh chặn tên lửa đạn đạo, Patriot có độ linh hoạt cao hơn, dù chi phí vận hành lớn, khoảng 2-4 triệu USD cho mỗi lần phóng.
Nga cũng liên tục điều chỉnh chiến thuật, sử dụng tên lửa giả mồi và đường bay phức tạp nhằm qua mặt radar Patriot. Phát ngôn viên Không quân Ukraine Yurii Ihnat thừa nhận cần có chiến thuật bố trí radar và đối phó điện tử thông minh để duy trì hiệu quả.
Bước ngoặt chính sách của Israel
Trước đây, Israel tránh can dự sâu vào xung đột Nga–Ukraine để duy trì quan hệ với Moscow, đặc biệt nhằm giữ quyền tự do hành động tại Syria, nơi Israel thường không kích các mục tiêu do Iran hậu thuẫn. Dù vậy, áp lực từ phương Tây, đặc biệt là Mỹ, có thể đã khiến Tel Aviv điều chỉnh lập trường.
Theo Axios và Hội đồng quan hệ đối ngoại Mỹ (CFR), quyết định hỗ trợ vũ khí cho Ukraine có thể liên quan đến gói viện trợ trị giá 61 tỷ USD của Mỹ cho Kiev kể từ 2022, cũng như nỗ lực của Israel nhằm duy trì quan hệ bền chặt với các nước châu Âu trong bối cảnh chính trị nội bộ Mỹ biến động.
Israel hiện ưu tiên sử dụng các hệ thống phòng không hiện đại hơn như David’s Sling và Arrow 3, được thiết kế để đánh chặn tên lửa đạn đạo ở ngoài khí quyển.
Patriot hiện được sử dụng bởi 19 quốc gia và vẫn là tiêu chuẩn toàn cầu trong phòng thủ tên lửa. Dù hệ thống S-400 của Nga có tầm bắn xa hơn (khoảng 400 km), Patriot được đánh giá cao nhờ khả năng tích hợp tốt, độ tin cậy thực chiến và hiệu quả đã được chứng minh.
Việc cung cấp Patriot cho Ukraine tiềm ẩn rủi ro địa chính trị. Đại sứ Nga tại Liên hợp quốc, ông Vassily Nebenzya, từng cảnh báo về "hậu quả chính trị" nếu Israel cung cấp vũ khí cho Ukraine.
Số lượng cụ thể hệ thống Patriot được chuyển cho Ukraine hiện vẫn chưa được công bố chính thức, nhưng một số nguồn tin cho rằng con số có thể lên tới 8 khẩu đội.
