Hiện nay, để đối phó với những đợt bùng phát dịch cúm và coronavirus không thể đoán trước được, việc sử dụng sớm thuốc kháng virus phổ rộng có thể là một chiến lược hiệu quả để kiểm soát sự lây lan của các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
Trước đó, nhóm nghiên cứu HKUMed (hợp tác giữa Khoa Dược và Khoa Vi sinh, Đại học Hồng Kông) đã báo cáo về hoạt tính kháng virus phổ rộng chống lại coronavirus (MERS-CoV, SARS-CoV và SARS-CoV-2) và virus cúm của một dẫn xuất retinoid có tên là AM580.
Chất tương tự của AM580 là tamibarotene - một dẫn xuất retinoid dạng uống có hoạt tính để điều trị bạch cầu cấp bệnh học tiền tủy bào. Với hoạt tính kháng virus tương đương với AM580, nhưng tamibarotene an toàn hơn với các tác dụng phụ nhẹ hơn hẳn so với các dẫn xuất retinoid khác.
Tuy nhiên, tamibarotene sẵn có dưới dạng viên uống khó đạt được hoạt tính kháng virus mạnh mẽ trên đường hô hấp do sự phân bố kém của thuốc tại phổi. Nhưng nếu dùng liều cao để bù đắp sự thiếu hụt nồng độ thuốc tại chỗ thì lại làm gia tăng nguy cơ xuất hiện các tác dụng phụ độc hại do sự phơi nhiễm toàn thân trên diện rộng.
Thuốc kháng virus dạng hít có thể dự phòng nhiễm virus đường hô hấp
Các nhà nghiên cứu nhận thấy, việc phân phối thuốc qua phổi là một đường dùng không xâm lấn có thể tối đa hóa nồng độ thuốc khu trú ở phổi và giảm phơi nhiễm toàn thân. Do đó giảm nguy cơ tác dụng phụ và cải thiện hiệu quả điều trị. Các bệnh nhân ngoại trú có thể tự sử dụng công thức thuốc bột khô dạng hít này để dự phòng và điều trị nhiễm virus đường hô hấp.
Hình ảnh SEM của công thức bột tamibarotene hít (thuốc kháng virus) ở độ phóng đại x 5000.
Tamibarotene được bào chế bằng phương pháp sấy phun xương, một kỹ thuật tạo hạt phối hợp giữa kết đông kiểu phun xương và sấy thăng hoa để tạo ra các hạt sol. Nhóm nghiên cứu HKUMed đã phát hiện ra rằng một liều dự phòng tamibarotene bằng cách đặt nội khí quản giúp giảm đáng kể hiệu giá virus và tải lượng RNA virus của SARS-CoV-2 trong phổi chuột đồng. Hiệu quả kháng virus của thuốc tương đương với remdesivir. Hoạt tính chống coronavirus phổ rộng của tamibarotene dạng bột hít cũng được chứng minh trong mô hình chuột nhiễm MERS-CoV như một biện pháp dự phòng bệnh. Hơn nữa, sự cải thiện tỷ lệ sống sót và mức độ nghiêm trọng của bệnh đã minh chứng cho hoạt tính chống cúm đáng chú ý của thuốc khi đặt nội khí quản.
Chiến lược mới để quản lý COVID-19
Theo TS. Jenny Lam, tác giả nghiên cứu, hiện tại trên thị trường chưa có công thức thuốc kháng virus dạng bột hít để điều trị COVID-19. Tamibarotene được bào chế dưới dạng hít với hoạt tính kháng virus phổ rộng được xem như một chiến lược mới để quản lý COVID-19. Đặc biệt là dự phòng và điều trị cho bệnh nhân ngoại trú trong những trường hợp hệ thống y tế quá tải.
Do tamibarotene phát huy hoạt tính kháng virus bằng cách nhắm vào mục tiêu chuyển hóa lipid trên tế bào chủ nên rất có lợi trong việc đáp ứng với các chủng virus đột biến hoặc kháng thuốc. Quan trọng hơn, bằng cách chứng minh hiệu quả kháng virus đối với SARS-CoV-2 và H1N1 trên các mô hình động vật tương ứng, tamibarotene dạng hít có thể sẽ là một giải pháp khả thi cho các bệnh nhân đồng nhiễm COVID-19 và cúm.
>> Thuốc kháng virus SARS-CoV-2 molnupiravir, tín hiệu vui giữa đại dịch
