"Xã hội hóa" được làm như thế nào?
Tuyên Quang đang triển khai một chiến dịch quy mô lớn xóa nhà tạm, nhà dột nát với tinh thần "không để ai bị bỏ lại phía sau". Điểm nổi bật của chương trình là xã hội hóa tối đa: huy động các tổ chức tôn giáo, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, doanh nghiệp, ngân hàng, cùng chính người dân đóng góp tiền, ngày công lao động và vật tư để xây những căn nhà kiên cố, an toàn, phù hợp tập quán vùng nông thôn. Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo tỉnh, đến 10/5/2025 toàn tỉnh đã xử lý 6.691/6.928 căn (làm mới 4.407, sửa 2.284), đạt 96,58% kế hoạch, trong đó 3.903 căn đã hoàn thành, 2.788 căn đang thi công.
Trước hết, tỉnh xác định mục tiêu rõ ràng: năm 2025 phấn đấu xóa 6.928 nhà tạm, dột nát, dự kiến cần huy động trên 343 tỷ đồng từ ngân sách và nguồn xã hội hóa. Cách làm được nhấn mạnh là "huy động tối đa mọi nguồn lực", phối hợp nhịp nhàng giữa cấp ủy, chính quyền, Mặt trận, các đoàn thể và cộng đồng.
Để tổ chức thực hiện, Tuyên Quang ban hành Kế hoạch "Tháng cao điểm" và yêu cầu thực hiện nguyên tắc "6 rõ": rõ người, rõ việc, rõ thẩm quyền, rõ trách nhiệm, rõ thời gian, rõ kết quả — bảo đảm tiến độ, minh bạch, đúng đối tượng thụ hưởng. Cách làm này giúp từng căn nhà có "địa chỉ" vận động cụ thể, có đơn vị, đoàn thể, tôn giáo hoặc doanh nghiệp đồng hành, đồng thời kiểm soát chất lượng thi công.
Tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc được Tuyên Quang cụ thể hóa trong công tác dân vận và tôn giáo: phát huy những giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp và nguồn lực của các tôn giáo để chung tay vì an sinh xã hội, trong đó có hỗ trợ nhà ở cho hộ khó khăn. Đây cũng là định hướng được các cơ quan Đảng của tỉnh quán triệt: đoàn kết tôn giáo, phát huy nguồn lực của tôn giáo cho phát triển địa phương.
Trên thực tế, khi vào "tháng cao điểm", nhiều đơn vị thuộc Mặt trận và các hội đoàn thể đã đứng ra vận động kinh phí, ngày công, vật liệu cho từng hộ. Tại huyện Sơn Dương, Ủy ban MTTQ và các nhà hảo tâm đã góp tiền, huy động thợ xây, hỗ trợ vật liệu để hoàn thiện ngôi nhà hơn 158 triệu đồng cho hộ nghèo ở xã Tân Thanh.
Ở cơ sở, cách làm rất linh hoạt: xã Chiêu Yên (huyện Yên Sơn) huy động ngân hàng trên địa bàn hỗ trợ tài chính, còn các tổ chức đoàn thể xã, thôn góp ngày công; "tổ thợ xây là người địa phương" giảm một nửa tiền công để giúp hộ nghèo hoàn thiện căn nhà. Mô hình "mỗi người một tay" này vừa tiết kiệm chi phí, vừa bảo đảm căn nhà phù hợp tập quán, địa hình.
Bên cạnh đó, tỉnh cũng nhấn mạnh vai trò Sở Dân tộc và Tôn giáo trong tham mưu, phối hợp vận động các nguồn lực, lan tỏa tinh thần tương thân tương ái trong cộng đồng, coi việc sửa chữa, xây mới nhà ở là an sinh thiết thực.
Minh bạch – đúng đối tượng – bền vững
Để bảo đảm minh bạch, tỉnh yêu cầu rà soát kỹ danh sách hộ nghèo, cận nghèo, gia đình chính sách có nhà tạm, dột nát; phân công rõ trách nhiệm đến từng tổ chức, cá nhân "đỡ đầu" hộ gia đình. Ban Chỉ đạo tỉnh tổ chức giao ban, kiểm tra tiến độ, đôn đốc chất lượng vật liệu và kết cấu nhà (móng, tường, mái) theo tiêu chí bền vững.
Về chất lượng và sự bền vững, cách làm "xã hội hóa" không đồng nghĩa với làm nhanh, rẻ; ngược lại, các nhà tài trợ và tổ chức đồng hành thường cùng giám sát để bảo đảm căn nhà sử dụng được lâu dài, an toàn mùa mưa lũ, thích ứng điều kiện nông thôn miền núi. Thực tế tại nhiều điểm bàn giao Nhà Đại đoàn kết, các căn đều hoàn thành "đúng tiến độ, đảm bảo chất lượng", giúp gia đình ổn định chỗ ở, yên tâm lao động sản xuất.
Tính lan tỏa thể hiện rõ khi từng cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp — từ khối Đảng, chính quyền đến đoàn thể — nhận "địa chỉ" cụ thể để hỗ trợ, vận động nguồn lực. Có nơi, cán bộ, công chức cùng hội chữ thập đỏ góp tiền và ngày công, khởi công căn nhà hơn 70 m² với tổng kinh phí trên 200 triệu đồng cho hộ khó khăn vùng sâu; trong đó cơ quan, đoàn thể vận động 60 triệu đồng hỗ trợ trực tiếp.
Ngoài nguồn đóng góp của cộng đồng, tỉnh tiếp tục kích hoạt các kênh xã hội hóa từ hệ thống ngân hàng, doanh nghiệp, quỹ "Vì người nghèo"… Chỉ riêng lễ phát động năm 2024, toàn tỉnh đã huy động được trên 25,5 tỷ đồng (trong đó Quỹ "Vì người nghèo" 23,7 tỷ), tạo "lực đẩy" mới cho mục tiêu về đích.
Ở tầm quốc gia, chủ trương xóa nhà tạm được coi là chương trình đặc biệt, với tổng nguồn lực ước tính trên 17.800 tỷ đồng từ ngân sách Trung ương, địa phương và xã hội hóa (34%). Cách tiếp cận "Nhà nước và Nhân dân cùng làm" tạo cơ sở chính sách để các địa phương, trong đó có Tuyên Quang, đẩy nhanh tiến độ với chất lượng đảm bảo.
"Xã hội hóa làm nhà" ở Tuyên Quang không chỉ dừng lại ở những mái che kiên cố. Đó còn là sợi dây liên kết cộng đồng: chức sắc, tín đồ tôn giáo "sống tốt đời đẹp đạo" góp sức cho phúc lợi chung; hội đoàn và doanh nghiệp thể hiện trách nhiệm xã hội; người dân tự nguyện góp ngày công, vật tư và cùng giám sát chất lượng. Mỗi căn nhà hoàn thành là một "điểm tựa" để hộ nghèo ổn định cuộc sống, tăng thêm niềm tin để vươn lên thoát nghèo bền vững.
Từ những con số biết nói đến những câu chuyện rất đời thường ở Chiêu Yên, Sơn Dương, An Tường…, Tuyên Quang đang cho thấy xã hội hóa không phải là khẩu hiệu mà là phương thức tổ chức thông minh, nhân văn. Khi tôn giáo, hội đoàn và người dân cùng chung tay, mục tiêu xóa sạch nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn tỉnh không còn xa — và quan trọng hơn, mỗi miền quê đang thêm đoàn kết, ấm áp, bền vững từng ngày.
Bài viết thực hiện theo Chương trình mục tiêu quốc gia về người nghèo và phong trào thi đua "Cả nước vì người nghèo - Không để ai bị bỏ lại phía sau".
Hoài Thương