Khói thuốc lá chứa hơn 7.000 loại hóa chất, trong đó có 69 chất gây ung thư. Trong số đó có nhiều chất được tổ chức nghiên cứu ung thư quốc tế (IARC) xếp vào nhóm 1, tức là các chất gây ung thư cho con người dù ở liều lượng rất thấp. Điển hình là các hợp chất thơm có vòng benzene, acetaldyhyde, arsenic, berrylium, vinyl chloride, formaldehyde, polonium-210... Sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây nên 6 trong số 8 nhóm bệnh có số lượng tử vong cao nhất thế giới.
Trên thực tế, thuốc lá không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến bản thân người hút mà còn tác động tới sức khỏe của người già, phụ nữ và trẻ em – đối tượng hút thuốc thụ động, hít phải khói thuốc do người khác hút. Trên thế giới, mỗi năm có khoảng 600.000 ca tử vong do hút thuốc lá thụ động, trong đó 64% là phụ nữ.
Việt Nam là một trong 15 nước có tỷ lệ người hút thuốc lá cao nhất thế giới theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới. Tại Việt Nam, các nghiên cứu về sử dụng thuốc lá trong thanh thiếu niên cho thấy tỷ lệ hút thuốc trong thanh thiếu niên đang tăng và độ tuổi bắt đầu hút thuốc ngày càng trẻ. Có tới 21,6% nam thanh niên từ 16-24 tuổi là người hút thuốc. Kết quả điều tra toàn cầu về sử dụng thuốc lá năm 2010 cho thấy, tại Việt Nam, trung bình cứ 2 nam giới trưởng thành thì có một người hút thuốc. Sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây ra các bệnh như ung thư phổi, đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, là những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở nam giới Việt Nam. Hơn 90% các mắc ung thư phổi ở nam giới nước ta có liên quan đến sử dụng thuốc lá.
Theo ông Lương Ngọc Khuê- Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế), Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá cho biết, tổng kết báo cáo của 1.200 bệnh viện cho thấy các bệnh không lây nhiễm chiếm 67-73% số người bệnh đang nằm viện điều trị, gây quá tải cho hệ thống y tế. Trong đó chủ yếu là do các bệnh liên quan đến thuốc lá gây nên: tim mạch, tăng huyết áp, đột quỵ; 97,8% các bệnh ung thư phổi là liên quan đến thuốc lá. Theo Tổ chức Y tế thế giới, số trường hợp tử vong do các bệnh không lây nhiễm chiếm 73% tổng số ca tử vong do bệnh tật và thương tích ở Việt Nam, mà một trong những nguyên nhân quan trọng là do tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao.
Các chuyên gia cũng chỉ ra rằng, thuốc lá được chỉ ra là “thủ phạm” gây ra khoảng 40.000 ca tử vong tại Việt Nam mỗi năm với hàng loạt căn bệnh như: ung thư phổi, ung thư thanh quản, ung thư khoang miệng, ung thư da, các bệnh tim mạch, phổi tắc nghẽn mãn tính... và con số này đến năm 2030 có thể tăng lên tới 70.000 người/năm. Đáng nói, không chỉ người hút mà những người không hút thuốc lá nhưng bị phơi nhiễm với khói thuốc (hay còn gọi là hút thuốc lá thụ động) cũng có nguy cơ phải gánh chịu những rủi ro bệnh tật từ thuốc lá giống như người hút thuốc, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em vì có 2/3 số phụ nữ và trẻ em thường xuyên hít phải khói thuốc ở nhà.
Các chuyên gia về phòng chống tác hại thuốc lá cho rằng tuổi thọ trung bình của người hút thuốc ngắn hơn so với người không hút 5-8 năm. Hút thuốc làm tăng tỷ lệ tử vong từ 30 đến 80%, chủ yếu là do các bệnh ung thư (ung thư phổi), phổi tắc nghẽn mãn tính, tim mạch… Mức độ tăng nguy cơ phụ thuộc vào tuổi bắt đầu hút (hút thuốc càng sớm thì nguy cơ càng cao), số lượng thuốc hút trung bình.
Theo nghiên cứu của Viện chiến lược và Chính sách Y tế, năm 2012, người Việt Nam đã bỏ ra khoảng 22.000 tỷ đồng cho tiêu dùng thuốc lá. Tổng chi phí điều trị và tổn thất do mát khả năng lao động vì ốm đau, tử vong sớm cho 5 nhóm bệnh gồm ung thư phổi, ung thư đường hô hấp và tiêu hoá trên, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, bệnh tim thiếu máu cục bộ và đột quỵ ở Việt Nam năm 2011 là trên 23 nghìn tỷ đồng (chiếm 0,91% tổng GDP của cả nước). Do đó, nhiều chuyên gia về lĩnh vực này cho rằng, để thực hiện mục tiêu giảm tỷ lệ hút thuốc của nam giới từ 47,4% xuống còn 39% trong “Chiến lược quốc gia phòng chống tác hại của thuốc lá đến năm 2020”, một trong những biện pháp quan trọng là sử dụng công cụ thuế đối với các sản phẩm thuốc lá.
