Các nhà tâm lý học xã hội định nghĩa hành vi gây hấn là hành vi nhằm làm hại một cá nhân khác mà người đó không muốn bị làm hại (Baron & Richardson, 1994). Trong tâm lý học, xâm lược, xâm chiếm (Aggression) đề cập đến một loạt các hành vi hung hăng, gây hấn, hiếu chiến... có thể dẫn đến tổn hại cả về thể chất và tâm lý đối với bản thân, người khác hoặc các đối tượng xung quanh.
Trên mạng xã hội, đã có những trường hợp phát livestream chửi bới, kích động, nhục mạ các cá nhân, tổ chức, thậm chí còn kêu gọi tấn công cá nhân.... Đây là những hành vi gây hấn đáng bị lên án.
Khi sự hung hăng trở nên lan tràn hoặc quá khích, đó có thể là dấu hiệu của tình trạng sức khỏe tâm thần tiềm ẩn. Ảnh: Internet
1. Quá khích - Dấu hiệu của tình trạng sức khỏe tâm thần tiềm ẩn?
Sự hung hăng tập trung vào việc làm tổn thương người khác về thể chất hoặc tinh thần. Mặc dù đôi khi tất cả chúng ta đều có lúc cảm thấy hung hăng, nhưng khi sự hung hăng trở nên lan tràn hoặc quá khích, đó có thể là dấu hiệu của tình trạng sức khỏe tâm thần tiềm ẩn, rối loạn sử dụng chất kích thích hoặc một vấn đề y tế khác.
Sự quyết đoán hung hăng ở một cá nhân có thể phục vụ một số mục đích khác nhau có thể qua đó thể hiện sự tức giận hoặc thù địch, khẳng định sự thống trị, thể hiện sự sở hữu, luôn cạnh tranh với những người khác, đạt được mục tiêu…
Sự hung hăng liên quan đến một số vùng khác nhau của não. Các hạch hạnh nhân, vùng dưới đồi và chất xám quanh sản có liên quan đến việc nhận biết mối đe dọa cấp tính và tạo ra phản ứng cảm xúc, trong khi vỏ não trước đóng vai trò trong việc chúng ta có hành động dựa trên những cảm xúc đó hay không.
Có 2 kiểu gây hấn là gây hấn thụ động và gây hấn bị động
- Gây hấn thụ động: Là cách thể hiện sự hung hăng một cách gián tiếp. Loại hành vi này nhằm mục đích gây hại cho người khác, nhưng thường khó xác định và giải quyết hơn. Cố tình tránh mặt người khác hoặc "quên" hoàn thành nhiệm vụ được giao có thể là những ví dụ về hành vi hung hăng thụ động.
- Gây hấn phản ứng: Còn được gọi là hung hăng bốc đồng, xảy ra để phản ứng với một kích hoạt cụ thể. Hình thức gây hấn này không có kế hoạch và thường đi kèm với cảm giác tức giận dữ dội. Đánh ai đó để đáp lại sự xúc phạm là một ví dụ của hành vi gây hấn phản ứng.
2. Dấu hiệu của sự hung hăng
Vì hành vi hung hăng nhằm làm hại người khác (người không muốn bị hại) nên hành vi đó phải liên quan đến hành động - chỉ cần nghĩ đến việc làm hại ai đó hoặc cảm thấy tức giận là chưa đủ và vô tình làm hại ai đó thì không đủ tiêu chuẩn. Các hành vi hung hăng có thể là:
- Về thể chất: Như đánh, đá hoặc đâm người khác, làm hư hỏng tài sản (một hình thức xâm hại thân thể).
- Bằng lời nói: Có thể bao gồm chế nhạo, gọi tên và la hét.
- Quan hệ tình cảm: Nhằm làm tổn hại đến mối quan hệ của người khác. Điều này có thể bao gồm lan truyền tin đồn và nói dối về người khác.
- Quá khích, thụ động: Chẳng hạn như phớt lờ ai đó trong một sự kiện xã hội hoặc đưa ra những lời khen có cánh. Hành vi gây hấn thụ động thường nhằm tạo điều kiện cho ai đó bị tổn hại, thay vì gây tổn hại trực tiếp.
Mặc dù chúng ta thường nghĩ về sự gây hấn dưới dạng vật chất của nó, nhưng hành vi gây hấn về mặt tâm lý cũng có thể rất nguy hiểm. Chẳng hạn, đe dọa hoặc mắng mỏ người khác bằng lời nói là những ví dụ về hành vi gây hấn bằng lời nói, tinh thần và tình cảm. Đe doạ trực tuyến là một dạng khác của hành vi gây hấn phi thể chất có thể gây tổn hại nghiêm trọng cho người khác.
Đe doạ trực tuyến là một dạng khác của hành vi gây hấn phi thể chất có thể gây tổn hại nghiêm trọng cho người khác. Ảnh: Internet
3. Các loại hung hăng
Các nhà tâm lý học chia sự hung hăng thành hai loại chính.
- Quyết đoán bốc đồng
Còn được gọi là hung hăng theo cảm tính hoặc phản ứng, sự hung hăng bốc đồng được đặc trưng bởi cảm xúc mạnh mẽ. Sự hung hăng bốc đồng, đặc biệt là khi tức giận, kích hoạt hệ thống phản ứng mối đe dọa cấp tính trong não, liên quan đến hạch hạnh nhân, vùng dưới đồi và chất xám quanh sản.
Hình thức gây hấn này không có kế hoạch và thường diễn ra trong thời điểm nóng. Nếu khi đang tham gia giao thông, một chiếc xe khác cắt ngang bạn và bạn la hét và mắng mỏ người lái xe kia, bạn có biểu hiện bốc đồng gây hấn.
- Công cụ quyết đoán
Còn được gọi là hành vi gây hấn săn mồi, hành vi gây hấn công cụ được đánh dấu bằng các hành vi nhằm đạt được mục tiêu lớn hơn. Sự gây hấn bằng công cụ thường được lên kế hoạch cẩn thận và thường tồn tại như một biện pháp để chấm dứt.
Làm tổn thương người khác trong một vụ cướp là một ví dụ về kiểu gây hấn này. Mục tiêu của kẻ tấn công là kiếm tiền, và làm hại người khác để đạt được mục đích.
4. Nguyên nhân
Các nhà nghiên cứu chưa biết chính xác điều gì gây ra sự hung hăng quá mức hoặc không phù hợp. Có khả năng là một số yếu tố khác nhau có liên quan, bao gồm lịch sử sinh học, môi trường và tâm lý của một người nào đó.
- Các yếu tố sinh học
Có thể có các yếu tố di truyền và nội tiết tố ảnh hưởng đến sự hung hăng. Sự mất cân bằng trong một số nội tiết tố, như testosterone và cortisol, và các chất dẫn truyền thần kinh, như serotonin và dopamine, có thể liên quan đến sự hung hăng. Sự mất cân bằng này có thể xảy ra vì một số lý do, bao gồm cả di truyền.
Cấu trúc não cũng có thể ảnh hưởng đến sự hung hăng. Những người có bất thường về cấu trúc ở hạch hạnh nhân có xu hướng thể hiện sự hung dữ hơn so với các đồng nghiệp của họ. Những thay đổi trong các khu vực khác của não cũng có thể góp phần vào hành vi hung hăng.
- Nhân tố môi trường
Cách một người được nuôi dạy có thể đóng một vai trò trong việc người đó có tham gia vào hành vi hung hăng hay không. Những người lớn lên chứng kiến hành vi gây hấn có thể có nhiều khả năng tin rằng bạo lực và thù địch là điều được xã hội chấp nhận. Trải qua chấn thương trong thời thơ ấu cũng có thể dẫn đến hành vi hung hăng khi trưởng thành.
- Yếu tố tâm lý
Một số tình trạng sức khỏe tâm thần có thể liên quan đến hành vi hung hăng, bao gồm:
- Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)
- Rối loạn lưỡng cực
- Rối loạn nhân cách ranh giới (BPD)
- Lòng tự ái
- Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD)
- Chứng động kinh, sa sút trí tuệ , rối loạn tâm thần, rối loạn sử dụng chất kích thích và các chấn thương hoặc bất thường ở não cũng có thể ảnh hưởng đến tính hung hăng.
5.Tác động của hung hăng
Sự hung hăng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và các mối quan hệ của một người. Nghiên cứu cho thấy rằng có mối liên hệ giữa sự tức giận và chứng viêm mạn tính, có thể gây ra các vấn đề sức khỏe thứ cấp như các vấn đề tim mạch. Sự tức giận và hung hăng cũng có liên quan đến tình trạng sức khỏe tâm thần. Tuy nhiên, không rõ liệu sự tức giận không được kiểm soát có gây ra những tình trạng đó hay không hay bản thân những tình trạng đó khiến bạn khó kiểm soát những cảm xúc mãnh liệt như tức giận và hung hăng.
Sự hung hăng không được kiểm soát có thể khiến mọi thứ trở nên khó khăn hơn trong công việc và làm căng thẳng các mối quan hệ. Điều đó có thể dẫn đến căng thẳng người ta sẽ xa lánh với kẻ tấn công, điều này có thể làm trầm trọng thêm vấn đề.
Hãy học cách quản lý cảm xúc của bản thân. Ảnh: Internet
6. Học cách quản lý hành động của bản thân
Nếu bạn đang trải qua cảm giác hung hăng, muốn gây hấn, bạn có thể học cách quản lý cơn giận của mình và đối phó theo cách tích cực hơn. Xây dựng kế hoạch quản lý cơn giận có thể cung cấp cho bạn một lộ trình giúp bạn kiểm soát bản thân. Các cách để giảm mức độ căng thẳng của bạn, như:
- Chú ý đến các dấu hiệu cảnh báo cơn giận của bạn, như nghiến chặt hàm, mạch nhanh hoặc đổ mồ hôi.
- Thực hành các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, thiền định hoặc thư giãn cơ liên tục.
- Tương tác với các giác quan của bạn bằng cách tập trung vào những thứ bạn có thể nhìn, ngửi, nghe, chạm hoặc nếm.
- Nên rời khỏi chỗ bạn đang đứng.
- Tập thể dục để đốt cháy năng lượng dư thừa.
- Liên hệ với một người bạn hoặc thành viên gia đình đáng tin cậy để được hỗ trợ.
- Đánh lạc hướng bản thân bằng một hoạt động khác.
- Sắp xếp lại những suy nghĩ tiêu cực.
- Học cách khám phá và chấp nhận những cảm xúc ẩn chứa sự hung hăng.
Nếu ai đó trong cuộc sống của bạn đang cư xử hung hăng với bạn, điều quan trọng là phải bảo vệ sức khỏe tinh thần và sự an toàn về thể chất của chính bạn. Cố gắng giữ bình tĩnh và tránh va chạm làm gia tăng xung đột và bỏ đi nếu thấy không an toàn. Nếu bạn đang đối mặt với sự hung hăng dưới bàn tay của một người khác, hãy để ý những dấu hiệu cảnh báo rằng mối quan hệ đang trở nên nguy hiểm và tìm kiếm sự giúp đỡ và hỗ trợ.
Nếu bạn gặp rắc rối bởi sự hung hăng, hãy tìm kiếm dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần. Các lớp học quản lý cơn tức giận có thể giúp bạn học cách tránh phản ứng với những cảm xúc mãnh liệt và cách quản lý sự hung hăng một cách lành mạnh, an toàn.
Xem thêm video được quan tâm:
Kéo dài tuổi thọ, trẻ lâu nhờ lối sống lành mạnh (1)
