Human papilloma virus và ung thư cổ tử cung

Vị trí HPV xâm nhập và khu trú đầu tiên là vùng thượng bì chủ yếu ở lớp biểu mô da và niêm mạc nhất là những vùng niêm mạc ẩm ướt nhầy.  Tỉ lệ lây truyền HPV giữa nam và nữ qua giao hợp thay đổi từ 5 - 100%, trung bình khoảng 40%. Tuy nhiên HPV rất đề kháng với nhiệt và khi bị làm khô. Do đó, HPV còn có những đường lây truyền không qua tình dục như qua các đồ vật dụng cụ cắt móng tay - móng chân, kềm bấm sinh thiết, đồ lót… Vì vậy bao cao su không bảo vệ 100% vì còn tiếp xúc da ở vùng âm hộ, hậu môn. Đặc biệt HPV có thể lây truyền dọc từ mẹ sang con trong lúc sinh gây ra đa bướu đường hô hấp.

Dấu hiệu khi nhiễm HPV

Nhiễm HPV nguy cơ thấp gây ra các tổn thương mụn cóc ở bàn tay, bàn chân…, mồng gà vùng hậu môn - sinh dục (hơn 75% bạn tình bị mồng gà khi tiếp xúc). Mồng gà có thể gây ngứa, bỏng rát, chảy máu, đau. Nhiễm HPV nguy cơ cao thường không có biểu hiện lâm sàng rõ rang, chỉ phát hiện được nhờ vào xét nghiệm tìm HPV.

Human papilloma virus

Trên thế giới có khoảng 700 triệu người bị nhiễm HPV, tần suất mắc bệnh thay đổi theo từng quốc gia và theo nhóm tuổi. Độ tuổi có quan hệ tình dục có khả năng mắc bệnh cao nhất. Tỉ lệ nhiễm HPV có liên quan đến tỉ lệ ung thư cổ tử cung. Một nghiên cứu trên 1.050 phụ nữ bị ung thư cổ tử cung ở 22 quốc gia, gần 90% số này do nhiễm HPV týp 16, 18. Hầu hết bệnh nhân nhiễm HPV thường không có triệu chứng do đó bệnh dễ lây truyền khi quan hệ tình dục mà không được biết.

Bình thường, nhiễm HPV sẽ tự khỏi trong vòng 1 - 2 năm nhờ khả năng miễn dịch của cơ thể. Nhưng có một số trường hợp đặc biệt:

Nhiễm HPV týp 16, 18: gây tân sinh biểu mô cổ tử cung (cervical intraepithelial neoplasia, CIN). đồng nghĩa với loạn sản cổ tử cung hay ung thư. Phát hiện khi làm xét nghiệm phết tế bào cổ tử cung (Pap smear) để tìm các tế bào bất thường. Có nhiều mức độ:

Mức độ nhẹ (CIN 1): có thể tự khỏi trong vài tháng hay đốt điện. Đôi khi có thể phát triển thành ung thư cổ tử cung tại chỗ trong 6 năm.

Mức độ trung bình (CIN 2): có thể phát triển thanh ung thư  cổ tử cung trong vòng 3 năm.

Mức độ nặng (CIN 3): có thể phát triển thành ung thư cổ tử cung trong vòng 1 năm.

Nhiễm HPV týp 6, 11: 90% gây sùi mồng gà ở âm hộ, âm đạo, cổ tử cung. Một số ít trường hợp lây nhiễm từ mẹ sang con khi sinh qua ngã âm đạo, gây nhú đường hô hấp (bé khó thở) hay u nhú thanh quản (bé khóc khàn giọng).

Ung thư cổ tử cung: rất thường gặp ở phụ nữ và gây tử vong cao, ước tính khoảng 1,4 triệu trường hợp trên toàn cầu, trong đó 80% xảy ra ở các nước đang phát triển. Theo điều tra của Bệnh viện Ung bướu TP.HCM thì ung thư cổ tử cung đứng hàng thứ 2 trong 10 loại ung thư thường gặp ở phụ  nữ, chỉ đứng sau ung thư vú.

Triệu chứng ung thư cổ tử cung

Ở giai đoạn tiền ung thư và ung thư giai đoạn sớm thường không có triệu chứng, chỉ phát hiện tình cờ qua làm xét nghiệm Pap smear định kỳ. Giai đoạn muộn có tiết dịch âm đạo nhiều, sẫm màu, có mùi hôi, về sau có lẫn máu.

Xuất huyết âm đạo: xảy ra tự nhiên hay sau khi giao hợp, sau làm việc nặng hay sau đại tiện (đi cầu). Xuất huyết giữa kỳ kinh hay kinh nguyệt kéo dài và ra nhiều hơn trước. Sau khi đã mãn kinh lại thấy xuất huyết trở lại.

Đau: ở vùng hố chậu, lan xuống chân, Đau khi giao hợp.

Bí tiểu: xảy ra ở giai đoạn ung thư đã di căn sang niệu đạo.

Chẩn đoán

Dựa vào xét nghiệm phết tế bào cổ tử cung (Pap smear), có thể phát hiện bệnh ở giai đoạn tiền ung thư, để bệnh nhân được điều trị sớm và giảm được tử vong do ung thư. Tuy nhiên, xét nghiệm Pap smear vẫn có những âm tính giả, cho nên cần làm test này định kỳ.

Chương trình tầm soát ung thư cổ tử cung bằng Pap smear nên được thực hiện cho tất cả phụ nữ trên 18 tuổi đã có quan hệ tình dục. Nếu kết quả bình thường, làm lại lần thứ 2 sau 1 năm. Nếu 2 lần liên tiếp cho kết quả bình thường, mỗi 3 năm sau làm lại một lần cho đến khi được 60 tuổi. Nếu trên 60 tuổi mà kết quả Pap smear vẫn bình thường thì có thể đưa người đó ra khỏi chương trình tầm soát.

Nếu có những kết quả bất thường thì phải làm tiếp soi cổ tử cung và sinh thiết cổ tử cung.

Điều trị

Tùy theo phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm hay muộn mà cách điều trị khác nhau:

Giai đoạn 0 hay ung thư tại chỗ: phương pháp điều trị gồm phẫu thuật khoét chóp cổ tử cung. Sau đó theo dõi định kỳ bằng Pap smear và soi cổ tử cung.

Giai đoạn từ I đến IV ( ung thư xâm lấn hay đã di căn):  phải kết hợp xạ trị, hoá trị và phẫu thuật để tiêu diệt và cắt bỏ hết tế bào ung thư.